Het netwerk dat Saudische afvalligen helpt ontsnappen
Op dit moment helpt Iman Willoughby er zes. Meer kan ze er niet aan. Afvalligen die Saudi-Arabië willen ontvluchten, zoeken steeds vaker contact met haar. De in Canada woonachtige en van oorsprong Saudische heeft inmiddels vijftig van hen geholpen. Onder anderen een homostel, een atheïste die het niet meer uithield bij haar strenge ouders, en een lesbisch meisje probeert ze nu het land uit te krijgen.
Dankzij internet komen jongeren in Saudi-Arabië makkelijker dan ooit denkbeelden tegen die hun geloof en het gezag van de gevestigde orde ondermijnen. En dankzij internet kunnen ze makkelijker proberen weg te komen. Via blogs en forums voor ex-moslims is er een netwerk dat hen opvangt. Al hebben die vertrouwenspersonen ook hun handen vol.
Acht maanden geleden zag de 29-jarige Kholoud Bariedah, met bijna 7000 volgers op YouTube een bekende Saudische, zich genoodzaakt om te vluchten. De repressie werd haar te groot. "Ik kon echt mijn mond niet meer houden", vertelt ze over de telefoon. "Dus ben ik voor mijn eigen veiligheid weggegaan."
Eenmaal op Europese bodem kwam ze op YouTube uit de kast als ongelovige. Meer vrienden van haar willen weg, zegt Bariedah. "Een vriend van me kan het niet meer aan om te doen alsof hij moslim is."
Doodstraf
In Saudi-Arabië, toch al een strikt islamitisch land, staat de doodstraf op afvalligheid. Maar de laatste jaren, na de Arabische revolutie, is het fors strenger gaan straffen. Gisteren maakte Human Rights Watch bekend dat dit jaar 110 keer de doodstraf is uitgevoerd. En sinds vorig jaar is in Saoedi-Arabië atheïsme bij wet gelijkgeschakeld aan terrorisme.
Kholoud Bariedah weet uit eigen ervaring van die toenemende onderdrukking. Toen een stiekem feestje in de stad Jeddah werd opgerold, moest ze mee met de religieuze politie.
"Ik kreeg zes jaar gevangenis en tweeduizend zweepslagen. Maar een groot deel heb ik kunnen ontlopen, omdat ik daar de Koran uit mijn hoofd leerde. Daarom kreeg ik strafvermindering."
Ongelovig
Online sluimert de Arabische revolutie in Saudi-Arabië nog voort. "Telkens als ik een atheïst tegenkom op Twitter, blijkt het een Saudiër te zijn", zegt Willoughby. "Hoe graag de overheid dat ook zou willen, dat kunnen ze niet tegenhouden."
Of afvalligen daadwerkelijk in aantal toenemen, is lastig vast te stellen. In elk geval zijn ze zichtbaarder dan ooit, omdat ze zich roeren op Twitter en Facebook.
Volgens de Britse Midden-Oosten-kenner Brian Whitaker tekent zich met name onder jongeren een trend van afvalligheid af in de Arabische wereld. Maar in een land waar afwijkende meningen verboden zijn, zoals in Saudi-Arabië, zijn cijfers over de denkwereld van inwoners schaars. Een enquête van Gallup in 2012 meldt dat 5 procent van de Saudiërs zich 'atheïst' noemt, en 19 procent 'niet religieus'.
Maar de Nederlandse Saudië-kenner Paul Aarts acht die cijfers niet erg betrouwbaar. "Mij lijkt dat er een vertekening in zit. En: 'niet religieus', dat betekent daar iets heel anders dan in Europa. Dat ben je al als je bijvoorbeeld het bidden niet meent."
Impact online activisme
Intussen laat de andere oppositiegroep in Saudi-Arabië, van de ultra-orthodoxe moslims, ook van zich horen. Eergisteren vond er nog een bloedige IS-aanslag plaats op een moskee in de Saudische stad Abha. "Dat zal voor de regering weer een reden zijn om de teugels aan te trekken", zegt Aarts.
"Je moet ook de impact van online activisme niet overschatten. Vergeleken met andere jongeren in het Midden-Oosten hebben Saudiërs het materieel goed - en dat dempt hun animo om de straat op te gaan."
Het is moeilijk in te schatten hoe groot de progressieve krachten in het land zijn, zegt Aarts. "Maar veruit de populairste twitteraar in Saudi-Arabië is nog altijd een geestelijke."
Abonnees van Trouw lezen vandaag in het katern de Verdieping het eerste deel van een tweeluik waarin ongelovigen uit Saudi-Arabië aan het woord komen.
