Het moeras Manhattan werd 350 jaar geleden geruild voor piepklein Pulau Run

31 juli 1667, vandaag 350 jaar geleden, werden in het kasteel van Breda de kelken gevuld. Nederland en Groot-Brittannië beklonken op die dag een vredesakkoord na de Tweede Nederlands-Engelse Oorlog, die vooral op zee werd uitgevochten.

Een van de bepalingen in het vredesverdrag: de Britten kregen het toen onbetekenende eiland Manhattan in New York (Nieuw Amsterdam) toegewezen. De Nederlandse overwinnaars namen bezit van Pulau Run, een eilandje van 3 kilometer lang en 1 kilometer breed dat véél meer waarde vertegenwoordigde dan het moeras aan de Amerikaanse Oostkust.

Het piepkleine Pulau Run, een van de Banda eilanden, was ontzettend belangrijk voor de Nederlandse kolonialen. Het was een van de weinige plekken op aarde waar de myristica fragrans in overvloed groeide, de boom die nootmuskaat voortbrengt. Dit specerij, spotgoedkoop te halen op de Banda-eilanden, was in de zeventiende eeuw in het Westen waardevoller dan goud.

'Vastgoeddeal van het millennium'

De overeenkomst was niet een gewoon voorbeeld van een koloniaal bewind dat landjepik pleegde over de hoofden van de lokale bewoners heen. Nee, dit was 'de vastgoeddeal van het millennium', zegt schrijver Ian Burnet in een reportage in The Sydney Morning Herald vanaf het eiland Pulau Run.

Een fotograaf van die krant reisde onlangs naar het wingewest uit de koloniale periode om het leven er te documenteren. Die trip was geen sinecure. Terwijl Manhattan zelfs vanuit Europa meermaals per dag in zo'n 7 uur te bereiken is, is de reis naar Pulau Run zelfs vanuit Indonesië een hele kluif. Het enige vliegtuig dat vanuit de Molukse hoofdstad Ambon naar een buureiland vliegt staat aan de grond en een bootreis duurt tot wel 17 uur, merkte de reporter.

Tekst loopt door onder de afbeelding.

Armoede

Op het eiland is nootmuskaat nog steeds alomtegenwoordig, hoewel de waarde van het goedje in de afgelopen eeuwen is ingestort. Eilandbewoners roeren het kruid nog steeds door hun koffie, soep en maken er snoepjes van.

Burhan Lohor, hoofd van het enige dorpje op Pulau Run, vertelde The Sydney Morning Herald dat hij het niet gek vindt dat de Europeanen streden om dit eilandje. "Dit leek niet alleen op de hemel, het wás de hemel."

Van de enorme hoeveelheid geld die Europeanen verdienden aan de nootmuskaathandel, hebben de inwoners van de Banda-eilanden nooit veel gemerkt, vertelt hij. Het eiland is afgesloten van de buitenwereld, heeft geen dokter en ook elektriciteit is zeer schaars. "Als je van Manhattan naar Pulau Run gaat, zie je een enorm verschil", constateert dorpshoofd Lohor.

Film

Pulau Run is nu een vergeten plek, een speldenknopje op de aardbol, terwijl Manhattan tegenwoordig het kloppend hart is van de wereldeconomie.

Tekst loopt door onder deze videoclip

Als het aan de Indonesische regisseur Jay Subyakto ligt gaan de vergeten Banda-eilanden en hun rol in de wereldhandel nu meer in de schijnwerpers komen. Vandaag gaat zijn documentaire Banda, The Dark Forgotten Trail in premiere.

In de film gaat hij diep in op wat de koloniale machten hebben aangericht op de Banda-eilanden. "Tot de dag van vandaag heeft ons volk niet de vruchten kunnen plukken van onze natuurlijke hulpbronnen", zegt regisseur Subyakto tegen de Australische krant. "Ik geloof dat we nooit leren van de geschiedenis en daarom maakte ik deze documentaire."

Dat de koloniale geschiedenis van de Banda-archipel bloederig is, zijn de inwoners nog niet vergeten. In 1621 leidde de Nederlandse VOC-gouverneur Jan Pieterszoon Coen een strafexpeditie naar het vlakbij Pulau Run gelegen Banda Neira. Duizenden werden afgeslacht tijdens deze missie om de specerijenhandel stevig in handen te krijgen.

De kans dat de bewoners van Pulau Run, die een prominente rol hebben, de film kunnen zien is klein. Het eiland heeft geen bioscoop en andere verbindingen zijn er ook niet. "Onze telefoonverbinding is slecht, laat staan onze internetverbinding", zegt dorpshoofd Burhan Lohor.