Het kan: voetbalstadion zonder eigen topclub

Het leek geen goed idee: een gloednieuw voetbalstadion bouwen in een stad zonder topclub. Toch kreeg Nelspruit zo'n stadion, met 43.500 zitplaatsen, voor het WK 2010. Er was veel scepsis. Niet in de laatste plaats omdat het stadion van 104 miljoen euro vanaf het begin omgeven was met negatieve verhalen en criminaliteit. "En toch heeft vooral de voetbalminnende plattelandsgemeenschap het stadion snel in haar armen gesloten," zegt lokale sportfotograaf Hennie Homann. "Alleen in de stad zelf, waar meer rugby-fans wonen, is het enthousiasme iets minder."

De bouw van het Mbombela Stadion leidde tot nogal wat schandalen. Allereerst was er de omvangrijke fraudezaak, die nog altijd bij de rechtbank loopt. Bij de bouw zouden miljoenen achterover zijn gedrukt. Drie mensen werden vermoord in de strijd die volgde. Onder anderen de belangrijkste criticus van de aanbesteding in 2006. Bovendien moest een hele wijk plaatsmaken voor de aanleg van het stadion. De bewoners kregen aanvankelijk niet de toegezegde scholen ter compensatie. En toen die scholen er uiteindelijk alsnog kwamen, werd daarvoor pardoes een heel stuk natuurgebied platgewalst.

Pijnlijke fouten. Maar ze zijn niet meer te herstellen. En het stadion staat er. Dus is de meerderheid van de inwoners van Nelspruit er ondertussen blij mee. Dankzij de intieme sfeer binnen, zeggen ze, ondanks een omvang vergelijkbaar met de Kuip of Arena. "Dat is ook wat de spelers prettig vinden", zegt stadionmanager Roelf Kotze. "Dat het groot is, maar geen bombastische voetbalkathedraal."

Natuurlijk zijn er in de stad nog altijd mensen die klagen dat het stadion geldverspilling is, zegt Homann. Hij fotografeert praktisch alle sportevenementen in het stadion voor Lowveld Media, uitgever van zestien lokale kranten en tijdschriften. "Maar dat zijn dezelfde mensen die vóór de bouw juist klaagden dat er in Nelspruit niets te doen was." Het stadion biedt immers wel degelijk wat vooraf was beloofd: sportief vermaak. En daarbij gaat het management noodgedwongen creatief te werk. Want wat doe je met een stadion als er in de stad geen voetbalteam is die op het hoogste niveau acteert?

Dan laat je een club uit een andere stad een deel van zijn thuiswedstrijden in jouw stadion spelen. Stadionmanager Kotze vertelt dat Bidvest Wits, een middenmotor in de Zuid-Afrikaanse eredivisie, zijn wedstrijden tegen topteams tegenwoordig bij voorkeur in Nelspruit afwerkt. "Dan zitten er tienduizenden mensen in het stadion", zegt hij. De echte thuishaven van Wits in Johannesburg is normaal hoogstens met een paar duizend toeschouwers gevuld. "De sfeer in het Mbombela Stadion is tijdens die wedstrijden fantastisch", beaamt Homann. "Supporters uit deze regio konden tot voorkort zelden naar een voetbalwedstrijd. Te duur. Te ver reizen. Nu zien zij in hun eigen stad opeens de beste clubs van het land spelen. Dus zijn ze tijdens de wedstrijden enorm enthousiast."

Een tweede initiatief is om ook rugby te spelen in het stadion. Nelspruit heeft met de Pumas namelijk wel een rugbyteam op het hoogste niveau. "Maar tot nog toe komen op die wedstrijden niet heel veel mensen af", geeft Homann toe. "Slechts zo'n 1.500." De blanke gemeenschap accepteert nog steeds niet dat 'hun rugbyteam' zijn thuiswedstrijden speelt in een voetbalstadion, denkt hij, een sport die van oudsher vooral met zwarte Zuid-Afrikanen wordt geassocieerd.

Misschien verandert dit als later dit jaar de Springboks (het nationale rugbyteam) de eerste interland in Mbombela speelt. Voor de financiën van het stadion is de komst van de Springboks in ieder geval goed nieuws, zegt Kotze. Want het stadion mag dan regelmatig in gebruik zijn, er moet in de toekomst ook geld worden verdiend. En daarvoor zijn aansprekende wedstrijden als interlands onontbeerlijk.

"De inkomsten van een stadion komen voor een groot deel uit reclameopbrengsten", legt de stadionmanager uit. "En adverteerders zijn alleen geïnteresseerd als je kunt aantonen dat je stadion een gevestigde naam is binnen de sportwereld." De eerste twee jaar is daarom gewerkt aan het opbouwen van een gedegen reputatie. Kotze: "We kunnen nu zeggen dat we het WK voetbal hebben gehad, de Afrika Cup, de Springboks, dat het stadion de thuisbasis is van een voetbalclub en een rugbyteam uit de hoogste divisie, én dat het nationaal voetbalelftal Bafana Bafana hier vier keer heeft gespeeld en nooit heeft verloren. Kijk, dan wordt het voor adverteerders interessant."

Het is de vraag of alle aandacht voor het Mbombela Stadion tijdens deze Afrika Cup wel zo gunstig is. Het veld is namelijk erbarmelijk. De meeste berichtgeving richt zich daar op. "De grasmat zag er in december nog prachtig uit", verzucht Kotze. "Maar rond de jaarwisseling kwamen de stortregens en hadden we opeens last van woekerend onkruid. Dat moesten we doodmaken, maar daarmee doodden we ook onherroepelijk het gras. We hebben zelfs de groundsman van Wembley laten invliegen, maar ook hij zei dat er niks aan te doen viel."

Dus wordt er tijdens de Afrika Cup gespeeld in een veredelde zandbak die groen is gespoten. Toch denkt Homann niet dat het grasdebacle het stadion veel schade zal toebrengen."Van alle stadions die nieuw zijn gebouwd voor het WK wordt dat in Nelspruit het meest gebruikt", zegt hij. "Voor sportevenementen, concerten, schoolfeesten, noem maar op. Veel mensen vergeten bovendien dat het Mbombela van alle nieuwe stadions het goedkoopst was om te bouwen."

Het is volgens hem slechts te hopen dat ook de laatste stap in de sportieve ontwikkeling van Nelspruit binnenkort wordt gezet. "Het zou mooi zijn als de in 2009 opgerichte voetbalclub Sivutsa Stars dit seizoen al promoveert naar het hoogste niveau", zegt hij. "Dan hebben we naast Wits ook een écht thuisteam." Op basis van de stand in de First Division (de Zuid-Afrikaanse eerste divisie) lijkt het daar voorlopig echter niet op.

Peperdure stadions van WK 2010 zijn allemaal in gebruik
Natuurlijk staat het Mbombela Stadion in Nelspruit een groot deel van het jaar leeg. Er zijn nu eenmaal niet elke dag van de week sportwedstrijden. Toch wordt het stadion (bouwkosten: 104 miljoen euro) niet minder gebruikt dan andere nieuw gebouwde WK-stadions, zoals het Peter Mokaba Stadion in Polokwane (125 miljoen), de thuisbasis van voetbalteam Black Leopards.

Het Nelson Mandela Bay Stadion in Port Elizabeth (210 miljoen) wordt bijna uitsluitend als rugby-stadion gebruikt - bij gebrek aan een voetbalploeg op het hoogste niveau.

Het Moses Mabhida Stadion in Durban (350 miljoen) is wél in gebruik als voetbalstadion. Het is de thuisbasis van AmaZulu voetbalclub. Bovendien is het stadion met zijn locatie aan het strand en zijn uitkijkpunt in de nok een populaire toeristische attractie.

Soccer City (tegenwoordig het National Stadium, 330 miljoen) in Johannesburg is de thuisbasis van voetbalteam Kaiser Chiefs uit het nabijgelegen Soweto.

Als grootste fiasco wordt vaak het Cape Town Stadion in Kaapstad (450 miljoen) genoemd. Weliswaar is dat de thuisbasis van Ajax Cape Town, maar het stadion maakt nog steeds hevig verlies. Er bestaan plannen het stadion zo te verbouwen dat er restaurants, nachtclubs en winkels in kunnen openen.

undefined