Het is óverleven in het Nieuw-West van schrijver Walter van den Berg

We spreken vlakbij het station af, want straks moet er gewoon weer gewerkt worden. Tussen het schrijven door. En schrijven kan Walter van den Berg. Met zijn vierde roman 'Schuld' is hij vanavond een van de zes genomineerden voor de Libris Literatuurprijs. Als hij die wint, levert dat toch 50.000 euro op. Maar bovenal een dosis erkenning. En erkenning, het zal volgens hem wel weer als psychologie van de koude grond klinken, is wel degelijk een voorname drijfveer voor Van den Berg - een grote zachtmoedige man.

Heel anders dan je op basis van zijn boeken zou vermoeden. Die spelen zich af in het rauwe decor van Amsterdam Nieuw-West en zijn geschreven in een uitgebeende taal. Niks geen krullen, gewoon zoals het is. Zinnen als het leven zelf. Een hard leven, met huiselijk geweld, criminaliteit, alcoholisme en ouders die hun kinderen verwaarlozen. Het leven van de witte onderklasse. Het is óverleven in het Nieuw-West van Walter van den Berg. Vertel hem wat. Hij komt er zelf vandaan, heeft het zelf meegemaakt, met een vader die hem verwaarloosde en die vroeg overleed en een moeder die in een bordeel werkte en door haar vriend werd geslagen.

In 'Schuld' rijden mannen in auto's van het type Nissan Sunny. Ze hangen rond in smoezelige horeca terwijl ze thuis hun vrouw slaan. De snuggere Kevin maakt gejatte laptops schoon om door te verkopen en de seksfilmpjes die hij op de computers aantreft, zet hij online om zo vrouwen te chanteren. Die belt hij op om zo te 'bewijzen' dat ze foute vrouwen zijn, net als zijn moeder, die hem in de steek liet. Met de nominatie voor 'Schuld' lijkt er dan eindelijk erkenning te zijn voor het genre van de 'straatroman'.

U gaat na dit gesprek weer werken. Wat doet u voor werk, behalve schrijven?

"Ik ben in te huren als copywriter of als webredacteur. Dat doe ik nu freelance bij ABN Amro. Ik kan ook websites bouwen, wat dat betreft zit ik licht tegen de nerd-kant aan."

Als u die Librisprijs wint, hoeft dat niet meer en kunt u voortaan misschien wel leven van alleen het schrijven.

"Ik heb het weleens geprobeerd om niks anders te doen dan alleen schrijven en ik werd daar heel ongelukkig van. Ik miste het ritme in de dag. Als ik 's avonds een uurtje schrijf, na een dag op kantoor, kan ik ook prima een goed boek schrijven."

Behalve deze nominatie kregen uw boeken vrijwel zonder uitzondering lovende kritieken. Bent u daar gevoelig voor?

"Ja. Iedereen die kunst maakt, iedereen die dit doet, is op zoek naar erkenning. Alleen heeft elke schrijver een verschillende reden om gehoord te willen worden. Bij mij ligt het denk ik heel eenvoudig: ik wil erkenning omdat ik die niet van mijn vader heb gekregen. Ik dacht overigens lang dat ik ging schrijven om wat ik met mijn moeder had meegemaakt: na de dood van mijn vader kreeg zij een vriend die haar systematisch in elkaar sloeg, en dat huiselijk geweld heeft een grote rol in mijn boeken, maar uiteindelijk is het niet meer dan een subthema; waar het allemaal om draait, uiteindelijk, is verwaarlozing. Dus de vader die geen aandacht gaf en daarna nog doodging ook, de moeder die zichzelf zo waardeloos vond dat ze zich in elkaar liet slaan, en daarmee dat gevoel van waardeloosheid doorgaf aan haar kinderen."

Geen omstandigheden waarvan je in eerste instantie denkt: de kleine Walter van den Berg gaat vast later schrijver worden. Hoe is het evengoed zover gekomen?

"Toch vooral door het huiselijk geweld dat ik ontvluchtte. Het zal wel heel therapeutisch klinken, maar ik ben toch echt gaan schrijven uit escapisme. Dat begon toen ik een jaar of 14 was. Van die sciencefictionverhalen met post-apocalyptische elementen. Inmiddels weet ik dat je niet op een ruimteschip hoeft te zitten om fictie te kunnen schrijven. Dat kan ook dichter bij huis. In Nieuw-West of zo.

"Schrijven als therapie klinkt meteen weer zo... Het moet in ieder geval niet de kop van dit artikel worden. Maar ik denk dat het mij wel geholpen heeft. Met schrijven kan ik duidelijk maken wat ik gezien heb in de wereld en wat er met mij is gebeurd doordat mijn ouders rare beslissingen hebben genomen. Een deel van mijn ellende komt voort uit het feit dat mijn vader geen contact met mij kon maken. Daardoor dacht ik dat ik niet leuk was. Die vader en die zoon in 'Schuld' worstelen daar ook mee. Logisch. Het is zo belangrijk dat je gezien wordt. Je moet als ouders zorgen dat je kind gezien wordt."

Het had ook verkeerd met u kunnen aflopen.

"Het had twee kanten opgekund, ja. Maar ik moest voor mijn moeder zorgen, ik had niet eens de kans en de tijd om de criminele kant op te gaan. Maar doordat ik die softe kant ben opgegaan, ging het op een andere manier toch mis met mij. Ik ben een hele tijd diep ongelukkig geweest. Alleen doordat ik thuis de boel draaiende moest houden, is het goed afgelopen.

"En dus door te gaan schrijven. Als je schrijft moet je formuleren en dus moet je dan ook nadenken over je gevoel. Met interviews geven werkt het ook zo. Ik word dan gedwongen om over mezelf na te denken en kom daardoor tot inzicht. Door zelf te schrijven verkrijg je dat effect in extremis. Schrijven is zelfonderzoek."

Als er iemand café Huizinga binnenkwam, keek iedereen, en als ze hadden gezien wie het was, keek iedereen weer naar zijn biertje. Voor Witte Mo was het niet anders: het was Mo, Witte Mo die altijd op badslippers liep. Nu was het zomer, maar hij liep er ook op in de winter. (Passage uit 'Schuld')

Merkt u in de literaire wereld weleens iets van dedain omdat u uit het volkse Amsterdam Nieuw-West komt en een soort straatromans schrijft?

"Ik word overal voor vol aangezien. Ik trok ook graag heel bewust met andere schrijvers op. Mijn redacteur zei een keer tegen me: ga vooral naar schrijversborrels. Zeker doordat ik als freelancer vooral ander werk doe, is dat belangrijk. Je voelt je onder schrijvers weer even schrijver. Als ik lezingen geef, kom ik ook andere schrijvers tegen. Inmiddels ken ik de halve literaire wereld. Op het Boekenbal kom ik om de vijf meter een bekende tegen. In het begin wilde ik dat ook graag; gehoord en gezien willen worden. We hadden het over erkenning, toch?"

Heeft u na vier romans over het leven in Amsterdam-West nu de behoefte aan een ander onderwerp of een andere stijl?

"Mijn volgende boek begint geografisch weliswaar in Osdorp, maar daar ga ik mijn personage uit halen. Ik ben nu aan het uitvogelen wat voor dat verhaal literair het beste werkt. Tot nu toe kies ik inderdaad voor een kale stijl. Ik zoek nog of mijn werk misschien meer krullen kan gebruiken, of dat het juist alleen maar stoort bij mij."

Heeft u al een bestemming voor de 50.000 euro die u vanavond gaat winnen?

"Ik woon sinds kort met mijn vrouw in een klein plaatsje in de Betuwe. Ja, dat is net iets anders dan Nieuw-West. Iets andere problemen ook. Hier heb je dus van die moeilijk begaanbare weggetjes. Dus dat wordt een Land Rover Defender. Tweedehands."

GENOMINEERDEN

Behalve Walter van den Berg maken de volgende schrijvers vanavond kans op de Libris Literatuurprijs 2017: Alfred Birney ('De tolk van Java'), Arnon Grunberg ('Moedervlekken'), Jeroen Olyslaegers ('Wil'), Marja Pruis ('Zachte riten') en Lize Spit ('Het smelt'). De uitreiking in het Amstel Hotel is te zien in 'Nieuwsuur', NPO 2, 22 uur.