Het is goed om naar je lichaam te luisteren, maar overdrijf het niet

Mijn vader heeft nu al een paar jaar last van zijn hart. Of eigenlijk heeft hij er zelf geen last van, maar zijn hartslag is meestal veel te hoog en op den duur kan dat gevaarlijk zijn. De eerste keer dat hij merkte dat er iets aan de hand was, was het mijn moeder die, terwijl ze met haar hoofd op zijn borst lag, opmerkte: je hartslag is op hol geslagen.

Mijn vader checkte zijn eigen pols en telde rommelig mee met het ritme van zijn hart. Hoeveel rommel hij er ook van maakte, hij moest toegeven dat zijn hartslag aan de hoge kant was. De dokter vroeg of hij niet gemerkt had dat er iets mis was. De meeste mensen gaan in zo’n geval hyperventileren, zijn erg moe, of raken in paniek.

“Ik heb helemaal nergens last van”, zei mijn vader naar waarheid.

Oordoppen

Sinds die eerste keer heeft hij zeker twintig keer het ziekenhuis bezocht om cardioversie te krijgen. Dan geven ze je hart een schok zodat het vanzelf weer in het juiste ritme gaat slaan. Mijn vader komt alleen achter het defect door oordoppen in te doen. Pas als hij zich afsluit voor de buitenwereld kan hij naar zijn binnenste luisteren. Met oordoppen in telt hij zijn hartslag om tot de conclusie te komen dat zijn hart veel te snel slaat.

Mijn vader zei: “Ik vind het spijtig dat ik de enige ben die de overslag kan merken of horen, het zou handig zijn als iemand anders voor mij in de gaten hield hoe het ervoor stond, dat ik een waarschuwing zou krijgen wanneer ik rustig aan moet doen.”

“Maar die waarschuwing krijg je”, zei ik. Je lichaam vertelt het zelf.

“In een taal die ik niet begrijp”, zei mijn vader. Ik zei hem dat het me problematisch leek dat hij zijn eigen lichaam zo slecht kent, dat hij zo slecht luistert naar het ritme van zijn hart.

Ik lachte mijn vader uit om die methode van de oordoppen. Tot ik me afvroeg of ik mijn eigen lichaam eigenlijk wel kende. Ik dacht van wel, maar tot voor kort dacht ik ook dat ik nogal een ster was in communiceren, tot een psycholoog mij zei: “Wat jij doet, is geen communiceren. Je zal er ongetwijfeld een ster in zijn. Maar hoe kan het dan dat je zenuwachtig, moe en ongemakkelijk van mensen wordt? Dat is zoiets als een toptennisser zijn die continu een tennisarm heeft; dan gaat er toch iets verkeerd.”

‘Now Something is Slowly Changing’

We blijken onszelf al met al niet zo goed te kennen. Al vele wetenschappelijke onderzoeken hebben dat bewezen. Je schat jezelf meestal leuker, grappiger en knapper in dan je medemens dat doet. En ook de wereldliteratuur laat ons niet zelden kennismaken met tragische figuren die uiteindelijk over minder zelfkennis beschikken dan zij dachten te hebben, met alle catastrofale gevolgen van dien.

Jezelf werkelijk kennen is in zekere zin onmogelijk. Te meer omdat anderen het beeld bepalen dat zij van jou hebben. En onder dat beeld kom je nou eenmaal moeilijk uit - of je het er nu mee eens bent of niet, of het nu op waarheid gebaseerd is of niet. En wij (de mens) maar zoeken naar een bevestigd zelfbeeld.

Een tijdje geleden zag ik de documentaire ‘Now Something is Slowly Changing’ van Menna Laura Meijer. In die documentaire volgt zij tientallen mensen die naar zichzelf op zoek zijn, die naar hun eigen lichaam en ritme willen leren luisteren. Meijer observeert enkel en oordeelt niet. De camera volgt een groep mannen die zachter wil worden, mensen die willen leren hoe ze moeten leiden, types die met varkens knuffelen, figuren die aan de hand van een paard leren wat zij uitstralen naar de buitenwereld en zelfs kinderen die op yogamatjes aan de hand van een kopje thee met suiker te horen krijgen dat gevoelens ook kunnen oplossen en er tegelijkertijd altijd zullen zijn.

Spiegel

Dit is nog maar een kleine greep uit de beelden (en behandelmethoden) die Meijer ons in de film toont. De film was op een bepaalde manier buitengewoon grappig. Omdat je zoveel verschillende manieren te zien kreeg waarop mensen zichzelf zoeken, kwam het plotseling totaal belachelijk voor en toegegeven: het was ook dieptriest en ontroerend.

Na afloop van de film sprak ik met een meisje dat kwaad was op de maker. Ze zei: “Dit zijn kwetsbare mensen. We zijn in zekere zin allemaal op zoek. Ik zou niet weten waarom je daar om zou moeten lachen. Dat lachen is uitlachen.”

Het is meer een spiegel, zei ik. Onze ogen maken die ander en dus in zekere zin onszelf/de soort belachelijk.

Misschien moeten we wat minder op zoek, simpelweg toegeven dat we niet zoveel waard zijn als we denken, dat we minder te betekenen hebben dan we hopen. Wie weet valt het dan allemaal mee. Of zoals J.C. Bloem al dichtte: ‘Alles is veel voor wie niet veel verwacht.’ Dat je naar het ritme van je hart kunt luisteren met een paar oordoppen in - misschien is dat genoeg.