Het is een komen en gaan in de alternatieve hoek

In hoeverre staat haar keuze om de alternatieve geneeswijzen te zoeken, op zichzelf? De grafiek van het aantal Nederlandse kankerpatiënten dat aanklopt bij de alternatieve geneeskunde is er één met pieken en dalen. Het Nederlands Kanker Instituut (NKI) peilt het sinds enkele decennia in het Antonie van Leeuwenhoekziekenhuis. "De grootste piek ontstond net na het millennium", zegt Frits van Dam, gepensioneerd psycholoog bij het NKI. "Maar toen overleed Sylvia Millecam. Mensen zijn op zo'n moment natuurlijk geschokt. Je ziet dan altijd een dip in de statistieken. Tot iemand met een nieuwe geneesmethode komt."

Volgens twee internationale overzichtsstudies, uit 1998 en 2012, lopen de percentages in andere Westerse landen uiteen van 10 tot 90 procent. Volgens Van Dam komt dat verschil door de verschillende onderzoeksopzetten die werden gebruikt. "Onderzoekers hanteren verschillende definities van alternatieve behandelmethoden." Ook maakt het uit welke vormen van kanker je allemaal meeneemt, weet hij. Agressievere vormen maken dat mensen, cru gezegd, minder tijd hebben om het alternatieve circuit in overweging te nemen. Uit het Nederlandse onderzoek bleek dat vooral jongere patiënten, vrouwen en hoogopgeleiden uitwijken naar de alternatieve hoek.

Handopleggingen
Patiënten kunnen kiezen uit een waaier aan behandelingen. De meest tot de verbeelding sprekende is waarschijnlijk die van de handopleggingen door paranormaal begaafden. Er is ook een stroming die kanker ziet als een schimmel. Het wordt nog altijd geopperd door de bedenker van de theorie, Tullio Simoncini. De schimmel zou ten grondslag liggen aan alle soorten kanker. Volgens de Itialiaan valt een groot deel van de kankers te bestrijden met een zoutoplossing van natriumbicarbonaat. Met een infuus dient dat zo dicht mogelijk bij de tumor worden ingebracht. De reguliere geneeskunde neemt Simoncini's claims niet serieus. In 2007 stierf een Nederlandse vrouw met borstkanker aan een overdosis van de zoutoplossing, nadat ze zich door Simoncini zelf had laten injecteren in een kliniek in Bilthoven.

In andere alternatieve behandelmethoden werkt de genezer met elektrische straling. Neem de zogenaamde bioresonantie. Aanhangers van de methode beweren dat gezond lichaamsweefsel specifieke frequenties kent waarop het trilt. Dat zou worden verstoord zodra kanker in het spel komt. Met straling van buitenaf zou je de cellen weer op de juiste frequentie kunnen krijgen. Bewijs is uitgebleven.

Exotische worm
Volgens de van oorsprong Canadese Hulda Clark ontstaat kanker niet door schimmels of foutief trillend weefsel, maar door een exotische worm. Een soort parasiet met de naam Fasciolopsis buskii. Ook hier zou elektrostraling de oplossing zijn. Met Clarks 'zapper' zou de worm op den duur onschadelijk gemaakt kunnen worden. Een handzaam apparaat op batterijen stelt de gebruiker in staat thuis zijn eigen lichaam in een elektrisch veld te zetten. Van alle terminaal zieken zou 90 procent te genezen zijn, maar bewezen is dat niet. In 2009 overleed Clark. Haar zappers gaan in Nederland nog altijd over de toonbank.

Daarnaast geniet de maretak bekendheid onder alternatieve genezers. Waar de mistletoe vooral bekend is van het zoenen in de kersttijd, leek hij lange tijd ook een heilzame werking tegen kanker te hebben. In Nederland is het product op basis van maretak bekend onder de naam iscador. Genezers spuiten de stof met een naald in het lichaam. In 2008 hielden deskundigen van de internationale adviesorganisatie Cochrane tachtig studies naar maretak en kanker tegen het licht. Een helende werking konden ze niet ontwaren.

Koolhydraatarm
Voeding sterkt de mens in zijn strijd tegen kanker, is het idee, en zou de ziekte volgens sommige niet-reguliere behandelaars zelfs een halt kunnen toeroepen. Bekend zijn het Moerman-dieet (onder meer geen suiker en veel groene thee) en zijn variant het Houtsmuller-dieet. Deze waren vooral populair in de jaren zeventig van de vorige eeuw, en worden amper nog gevolgd. "Aangenaam is het niet, in de laatste levensfase ook nog eens erg op de voeding te moeten letten", licht Van Dam toe. "Verder bleek dat Hans Houtsmuller, die claimde zichzelf te hebben genezen van kanker, gelogen had over zijn ziekte. Hij heeft nooit de kanker gehad die hij beweerde te hebben genezen."

Momenteel staat bij zowel de alternatieve als de reguliere geneeskunde het ketogene dieet in de belangstelling. Aanhangers vervangen al hun koolhydraten door vetten. Omdat ons lichaam haar suikers (glucose) naast zoetigheden ook uit koolhydraten haalt, zou een koolhydraatarm dieet een natuurlijke 'glucosestopper' zijn. Tumorcellen voeden zich meer dan de gemiddelde cel met suikers. Glucosestoppers zouden hun voedselvoorziening afsnijden. "Je hongert de kankercellen ermee uit, in theorie", zegt Renger Witkamp, hoogleraar voeding en farmacologie aan de Wageningen Universiteit. "Het idee daarachter is vergelijkbaar met dat achter de glucosestoppers die Klaus Ross aan zijn patiënten gaf."

Bewezen is het effect zeker nog niet. "En het zou dan sowieso niet voor alle kankersoorten werken", zegt Witkamp.

Echinaforce
Kruidensupplementen als mariadistel of het bekende echinaforce van A. Vogel vinden ook gretig aftrek. Ze staan niet bekend als bedwingers van kanker, maar worden wel gezien als hulpmiddel in die strijd. Kan dat kwaad? Witkamp: "De vuistregel is: kun je het bij de Kruidvat kopen en houd je je aan de dosis, dan verstoort het de reguliere kankermedicatie niet." Op twee supplementen na, zegt hij: "Sint-Janskruid, en mogelijk ook visolie." Dat eerste stimuleert de aanmaak van enzymen die de chemo afbreken. Visolie belemmert de werking van een veelgebruikte kuur via een andere route.

Ondanks zijn vuistregel adviseert Witkamp eigenlijk om in de dagen rond de chemokuur maar helemaal geen supplementen te gebruiken. "Voor de zekerheid. En dan vooral geen rare dingen van internet. Een druivenpitextract kan geen kwaad, maar van veel andere exotische kruiden kennen we de interactie met medicijnen gewoon niet goed."

Gevoel van controle
Wat drijft mensen naar de alternatieve hoek? Het NKI vroeg het patiënten in de periode van 1999 tot 2008. Het meest noemden zij: verhogen van de weerstand. Op plek twee stonden de mensen die geloofden de ziekte te kunnen beteugelen of vertragen met alternatieve geneeskunde. "Daarnaast geeft het patiënten een gevoel van controle terug", zegt Van Dam van het NKI. "Ze hebben in de reguliere geneeskunde toch een meer passieve rol."

Verder bleek uit de enquêtes dat een goed deel van de patiënten de behandelingen onderging onder het motto 'baat het niet dan schaadt het niet'.

Opmerkelijk genoeg noemden patiënten het minst vaak als reden dat het hun laatste redmiddel was.