Het geloofwaardigheidsprobleem van Lodewijk Asscher

Bijna acht jaar probeerde het CDA onder de paarse kabinetten, in de jaren negentig en begin nul, zijn oppositierol kleur te geven. De economie deed het prima, in de politiek was de grote doorbraak van samenwerking tussen liberalen en sociaal-democraten een feit en de christen-democraten bleven verweesd achter.

Bij elke vorm van kritiek op het beleid van de kabinetten-Kok of elke poging het eigen politieke gezicht weer wat kleur te geven was het weerwoord gemakkelijk. Deed het CDA niet hetzelfde toen de partij in de zeventig jaar daarvoor steeds onderdeel was van de regering? Was de gekozen rol niet het voeren van oppositie om de oppositie? Hoe geloofwaardig is kritiek van een bestuurderspartij eigenlijk?

Enneüs Heerma was onder de kabinetten-Kok fractievoorzitter van het CDA en hij werd moedeloos van de kennelijk vruchteloze pogingen de positie van zijn partij in het politieke krachtenveld te herdefiniëren. Het was een lange weg van vooral vallen en heel weinig opstaan na de electorale klap van 1994.

Motie van afkeuring

De politieke voorman van de PvdA, Lodewijk Asscher, maakt sinds de vorming van het derde kabinet-Rutte iets soortgelijks mee. Hij was vicepremier in een kabinet dat om destijds zeer legitieme redenen maatregelen nam, waar de partij inmiddels tegen te hoop loopt. Bovendien steunde Asscher vorige week de motie van afkeuring van zijn GroenLinks-collega Jesse Klaver en legde hem tot verbazing van velen uit als een motie van wantrouwen.

Vijf jaar als premier en vicepremier samenwerken en dan al na een jaar oppositie het vertrouwen opzeggen. Hoe geloofwaardig is de PvdA en hoe opportunistisch het optreden van Asscher?

Zeker rond de AOW kampt de PvdA-leider met een geloofwaardigheidsprobleem. Hij bestrijdt nu een maatregel, een versnelde verhoging van de AOW-leeftijd, waar hij als minister van sociale zaken zelf verantwoordelijk voor was. Destijds was er ook al twijfel of dat allemaal wel verantwoord was, vooral voor mensen met fysiek zwaardere beroepen. Als minister achtte Asscher praktisch totaal onuitvoerbaar waar hij inmiddels voor pleit. Onderscheid maken tussen lichtere en zwaardere beroepen en daar de AOW-gerechtigde leeftijd op baseren was en is in de praktijk onmogelijk.

Achterop bij de FNV

Toch moeten we terugkomen op dit beleid, mede, zo zei Asscher dit weekeinde in de Volkskrant, omdat dat aansluit bij de belevingswereld van mensen die in het nauw zitten. Mede door ons beleid onder Rutte II, voegde hij er opvallend genoeg aan toe.

In feite tracht Asscher achter op de fiets van de FNV te springen. Terwijl er in de rijke traditie van ideeënontwikkeling in de eigen partij voor een houdbare AOW veel betere alternatieven voorhanden zijn.

In de jaren negentig van de vorige eeuw besloot de PvdA zich op initiatief van het toenmalige Kamerlid Jan van Zijl hard te maken voor fiscalisering van de AOW. Door de financiering (deels) via de schatkist te laten lopen zouden ook (rijkere) gepensioneerden mee moeten betalen aan de AOW. Een heel rechtvaardige vorm van inkomensherverdeling en een uitstekende vorm van solidariteit van hogere met lagere inkomens.

Dat je de PvdA er niet meer over hoort, is wel te verklaren. Pensioenen staan onder druk en koopkracht van ouderen, rijk of minder rijk, blijft achter. Als principieel, sociaal-democratisch alternatief blijft fiscalisering desondanks verdedigbaar.

Asscher hoeft zich niet van de wijs te laten brengen door critici die steeds verwijzen naar de in het verleden gedragen verantwoordelijkheid. Hij hoeft ze echter ook niet gemakkelijk de munitie aan te reiken.

Lex Oomkes is senior politiek redacteur bij Trouw. Lees hier zijn eerdere columns.