Het Friese dorp dat de windmolen omarmt

Hij rijdt graag rond in zijn terreinwagen, een grote Land Cruiser. Gemeenten die vieze dieselwagens willen weren, daar heeft Ymte de Jager (49) geen begrip voor. Gelukkig heeft hij daar hier, in zijn woonplaats Herbaijum, niks mee te maken. De Jager, bouwondernemer van beroep, is actief als voorzitter van Dorpsbelang Herbaijum. Dus hij houdt goed bij wat er speelt in het dorpje, dat dik 250 inwoners telt.

"Het gaat hier regelmatig over de windmolens", vertelt De Jager terwijl hij achter het stuur van zijn fourwheeldrive zit. Niet zo gek, want wie het dorp binnenrijdt ziet ze overal staan. Op velden van boeren, maar ook rondom in de verte. "Zie je dat rijtje windmolens daar staan, vlak bij die huizen?", vraagt hij in de dorpsstraat. "Daar zijn klachten over gekomen, vooral over de slagschaduw." De turbines krijgen nu een sensor, zodat ze bij een sterke, lage zoninval uit gaan. Dat moet elke hinder wegnemen in Herbaijum.

Niet zonder slag of stoot

In het Friese dorp, gelegen tussen Harlingen en Franeker, zijn ze wel wat gewend met windparken. Een van de allereerste windmolenparken van Nederland verrees hier, in 1987 al. Een windpark van Nuon was dat. "De communicatie met de bewoners was niet best destijds", weet De Jager. Opeens was er een besluit en kwamen er molens. Zo beleefden bewoners het althans. Als bedankje kregen ze wel een recreatieplaats, een bruggetje en een hondenclub. Herbaijum accepteerde de turbines en wende eraan.

Door de jaren heen kwamen er steeds meer molens bij. "Ga 'ns uit de top van de kerktoren kijken, dan kun je er honderd tellen", zegt De Jager. Hij parkeert zijn wagen even aan de grens van een akker. "Veel grote turbines staan er, hè? En daar staat nog een klein oud windmolentje, een Lagerwey."

De komst van turbines ging niet altijd zonder slag of stoot. Bij een vrij nieuw project, waarbij bestaande windmolens werden vervangen door grotere exemplaren, beloofden de particuliere initiatiefnemers een vergoeding aan omwonenden. Maar toen ze er eenmaal stonden, zegt De Jager, bleek dat een loze belofte. "Tja, dan voelen mensen zich genaaid. Dat is niet hoe het hoort. Iedereen sprak er schande van." De bouw van windmolens op een oude vuilstortplaats van het dorp leidde ook tot protest. Bewoners vreesden dat vervuiling in de grond los zou komen.

Nog een windmolen

Bewoner Piet Terpstra (76) zit in zijn achtertuin van de zon te genieten. Van daaruit ziet hij hier en daar, tussen de planten door, net wat wieken draaien. Als hij 's ochtends de voordeur uitstapt, om met zijn vrouw de jack russell uit te laten, dan ziet hij direct een groep metalen joekels staan. "Ik vind ze niet erg mooi", zegt Terpstra. "Maar ook niet lelijk. Ik heb er geen last van." De draaiende wieken hoort hij haast nooit. Zeker niet hinderlijk. En dode vogels vindt hij er nooit onder.

Het belangrijkste is, vindt Terpstra, dat initiatiefnemers open kaart spelen over hun plannen. Dat begint bij goede informatieverstrekking. "Een van de windparken hier zou in lijnopstelling verschijnen. Ze verschenen in een haakse hoek. Tja. Dat kun je ook een lijn noemen. Maar wij verwachtten windmolens in één lange rij." Terpstra kent wat boeren met een windmolen op hun erf. Dat maakt ook dat hij met een glimlach naar zulke molens kijkt. Dat is anders bij turbines van grote, 'anonieme' bedrijven, die af en toe een monteur naar Herbaijum sturen en verder niks laten horen.

Binnenkort krijgt Herbaijum er nóg een windmolen bij, in het dorp. Die wordt gedoopt tot een heuse 'dorpsmolen'. Hij komt te staan op het erf van een boer. Minimaal voor vijftien jaar. De dorpsmolen vervangt een oude turbine op dezelfde locatie.

De boer krijgt van de initiatiefnemers een jaarlijkse vergoeding voor het gebruik van zijn land. Dat gunt Herbaijum hem ook wel, omdat het dorp kan meeprofiteren, zegt Tepstra. Energiebedrijf Qurrent wordt eigenaar en biedt buurtbewoners een korting op de energierekening. Dat geldt voor Herbaijum, maar ook voor delen van Franeker en Harlingen. Het voordeel kan volgens het energiebedrijf oplopen tot 30 procent. Wie echt actief mee wil doen, kan via de coöperatie van de dorpsmolen een klein aandeel kopen waarover rente wordt uitgekeerd.

De dorpsmolen, gemaakt door het Nederlandse bedrijf EWT, moet stroom gaan leveren aan 400 tot 600 huishoudens. Qurrent hoopt na dit eerste, Friese project meer dorpsmolens te gaan plaatsen. Het bedrijf hoopt dat het in Herbaijum succes heeft, zodat bewoners van andere plaatsen niet protesteren tegen de komst van een turbine, maar die warm ontvangen. Dit najaar moet het plan concreet vorm krijgen. Herbaijum wacht nog op details van energiebedrijf Qurrent. Een eerste informatiefolder is beloofd, zegt Terpstra.

'Geen enkel punt'

Dikkie de Vries woont vlak naast de plek waar de dorpsmolen komt, op nog geen 40 meter afstand. De oude turbine, die nu vervangen wordt, heeft hij al twintig jaar naast de deur gehad. Wil hij die dorpsmolen wel? "Geen enkel punt", antwoordt De Vries opgetogen. "Weet je wat het is? Een windmolen maakt heus wel geluid. Maar dat hoor je na een tijdje gewoon niet meer. Datzelfde geldt voor mensen die ergens in Nederland aan het spoor wonen, of langs een snelweg. Je went eraan." De 'zoemtoon' van een windmolen naast de deur is tenminste eentonig, zegt hij. "Over een snelweg raast van alles, van een vrachtwagen tot een motor met scheurende banden." Volgens Qurrent wordt de dorpsmolen uiterst modern en stil, waardoor overlast sowieso 'beperkt' zal zijn.

Dat sommige mensen windmolens lelijk vinden en een verstoring van het landschap, dat is volgens De Vries een kwestie van smaak. Daar gaat hij geen betoog tegenin brengen. "Je kunt een molen mooi vinden of niet. Het leuke van de dorpsmolen is in elk geval dat iedereen in de buurt er echt wat voordeel van kan hebben." Slagschaduw van de wieken is zijn enige punt van zorg, zegt De Vries. Maar hij rekent erop dat de dorpsmolen zonlichtsensoren krijgt. "Een heel enkele keer moet hij echt een half uurtje uit."