'Het economisch herstel zal zeker tien jaar duren'

Er was even een lichtpuntje, gisteren, met meevallende werkloosheidscijfers in de Verenigde Staten. Maar grosso modo gaat het steeds minder en zal het lange tijd minder gaan, zegt Arnoud Boot, hoogleraar ondernemingsfinanciering en financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam. 'We realiseren het ons nog nauwelijks, maar het zal zeker tien jaar duren voor er weer sprake is van een evenwicht in de economie.'

Wat is de reden voor de onrust op de beurzen?
'Je hebt de schuldenproblematiek en de spanningen die daarbij horen, de besluiteloosheid van de Europese regeringsleiders en de patstelling in de Verenigde Staten. Daar komen de laatste twee weken dan nog tegenvallende economische groeicijfers bij. Die vormen de voedingsbodem, en leiden tot terechte onzekerheid in de financiële markten.'

Wat zijn nu de scenario's?
'De hedgefondsen kunnen echt beet hebben. Ze weten dat de regeringsleiders in een vacuüm opereren. Die moeten de boel redden, maar hebben geen mandaat. Om de probleemlanden uit de wind te houden en de euro te redden, is het absoluut noodzakelijk dat het Europese noodfonds wordt vergroot. Zo niet, dan houdt de onrust aan, en dat is een directe bedreiging voor de euro­zone. Als die uiteenvalt, zal dat grote gevolgen hebben voor de financiële sector. De schade voor Nederland en Duitsland zal wel meevallen. Niet dat ik het aanraad, maar het scenario om uit de euro te stappen, is veel te zwartgallig.

'Stel dat het noodfonds wel wordt vergroot - hopelijk zijn Merkel en Sarkozy dat nu aan het bespreken -dan ben je er nog niet. Als de probleemlanden de noodzakelijke herstructureringen van de economie achterwege laten, heb je alsnog een tijdbom onder de euro. In principe hoeven Spanje en Italië niet veel te lenen uit het noodfonds. Het fonds geeft de garantie dat ze goedkoop kunnen lenen, en dat neemt de markten de wind uit de zeilen. Maar als ze hun economie niet hervormen, kunnen ze hun schulden niet aflossen en kost het ons over een paar jaar echt geld. Die hervormingen zijn nodig voor economische groei. Bezuinigingen zijn niet genoeg, economische groei is cruciaal om uit de schulden te komen.'

Maar de economische groei zwakt juist sterk af, blijkt uit cijfers.
'Vandaar dat de beurzen de laatste dagen zo negatief zijn. Het kan zijn dat de vicieuze cirkel nu echt begint. Men realiseert zich dat de crisis gaat doorzeuren. Dat leidt tot minder vertrouwen, tot minder bestedingen door consumenten en producenten, wat weer leidt tot lagere afzetverwachtingen, lagere winstverwachtingen, en dus lagere beurskoersen.'

Valt die cirkel te doorbreken?
'De recessie na de val van Lehman Brothers in 2008 werd voor een deel gestuit door stimuleringspakketten van de overheid. Dat was het keynesiaanse antwoord op de vraaguitval. Maar het grote pijnpunt van keynesiaans beleid is dat je dat maar één keer kunt doen. Nu is het geld op.'

Waar moeten de bestedingen nu vandaan komen?
'De vraag is: waar liggen nu de groeimotoren? Duitsland was de motor na de vorige crisis, en al vertraagt de groei daar nu, het is niet uit te sluiten dat die motor weer harder gaat draaien. Economische groei is afhankelijk van toevalligheden, en dus niet helemaal te voorspellen. Het gaat om de inherente kracht van de economie. Zelfs IJsland, dat veel grotere problemen heeft gehad dan Europa, groeit nu weer. Dat komt door hun geloofwaardige economische beleid.'

Maar als Duitsland wel stilvalt? Moeten we dan onze hoop op China vestigen?
'Als zowel de Verenigde Staten als Europa in de problemen komen, is er weinig heil van Azië te verwachten. De wereld zit te veel aan elkaar vast om daaraan te kunnen ontsnappen. De Chinezen zullen ook geraakt worden door de vraaguitval.'

Dus?
'Ik denk dat we nu de echte rekening gepresenteerd krijgen voor de crises van de afgelopen jaren. Het vet is weg. Er komt een moeilijke periode, met een zeer langzaam economisch herstel. Het gaat zeker tien jaar duren voor er weer een fatsoenlijk evenwicht zal zijn. De verstoringen zijn zo groot, er is geen evidente snelle oplossing. Ik denk dat we, als we over twintig jaar terugkijken, het onvoorstelbaar vinden dat we de komende terugval niet in de gaten hadden.'