Henny Orri schittert in stuk van veelbelovend schrijftalent

Je zal je als 84-jarige actrice maar op een zompige laag moddergrond staande moeten zien te houden. Het lijkt Henny Orri niet te deren. Alleen als (pantoffels dragend) personage constateert ze, dat ze daar niet het juiste schoeisel voor aan heeft. En dat komt er zo laconiek uit, dat je pardoes in de lach schiet.

Orri’s gestalte mag inmiddels heel wat brozer zijn, haar spel heeft nog hetzelfde elan als van pakweg dertig jaar geleden. Zoals zij de moeder in het stuk over de obligate woensdagtelefoontjes van de dochter laat zeggen: „Ja! Ik zit er nog op te wachten ook.” Onder de onmiskenbare ironie klinkt ook de bitterheid en eenzaamheid door van een vrouw die niet gewend is emoties te tonen. Juist die ondertoon komt aan.

Uit gebarentaal, timing en intonatie blijkt Henny Orri’s nog onaangetaste gevoel voor het tragikomische. De esprit mag al terloops lijken, bijna ongemerkt geeft Orri intussen zicht op de achterkant van haar personage. Dat maakt het boeiend om naar haar te kijken.

Door de verrassend lucide kracht van haar spel zou je bijna vergeten, dat ze ook nog een tegenspeelster heeft en in een stuk staat van een veelbelovende jonge toneelauteur. Regisseur Gerardjan Rijnders had de goede ingeving om, dertig jaar na ’Zondag’ (J. Van Oudshoorn, 1919) door Globe, moeder Henny Orri en dochter Diane Lensink voor de tweede keer samen te laten spelen.

’Berm’ gaat over een onverwacht gesprek tussen een moeder en een dochter die voorheen altijd elkaars gevoelens ontweken en nu, op een onbestemde plek tussen een weiland en een treinspoor, elkaar nader durven te komen. De wetenschap dat moeder en dochter dat hier in werkelijkheid ook zijn, geeft stuk en voorstelling een wel degelijk extra dimensie. Met name dat Orri noch Lensink dat gegeven uitbuiten, verre van dat, zorgt voor een ongedachte intensiteit.

Het genoegen daarvan wordt bovendien versterkt door een mooie tekst met dramatische en literaire kwaliteiten. Met een schijnbaar realisme weet Rik van den Bos een wereld op te roepen, die een alledaagse werkelijkheid ontstijgt. In ’Berm’ ontwikkelt zich dat tot een surrealistische belevenis, die tegelijk zo aards oogt als de modder op de speelvloer.

Uit vrees dat het visionaire karakter niet zal worden opgepikt, dreigt Van den Bos soms iets te uitleggerig te worden. Geheel overbodig, lijkt me. Iemand die zinnen als „een brandschoon huis, uit verveling” op papier zet, hoeft aan de beeldende kracht van zijn taal niet te twijfelen. ’Berm’ is, in de prettig sobere enscenering van Rijnders, dubbel en dwars een juweeltje. Een bekorende samenballing van oud en jong talent.