Hellend vlak

Minister Hoogervorst van volksgezondheid wil een no-claimregeling voor de zorg. Alle ziekenfondsverzekerden moeten een hogere premie gaan betalen. Wie minder dan 250 euro per jaar aan zorg uitgeeft, krijgt het jaar daarop een korting - het overgebleven deel van die 250 euro - op de premie. Ook chronisch zieken moeten een premieverhoging betalen, hoewel zij zelf nooit iets zullen terugkrijgen.

Hoogervorst: ,,Ik erken dat zij geen kans maken op een bonus en dat dit niet rechtvaardig oogt.'' Hoe rechtvaardigt de minister zo'n onrechtvaardig ogend beleidsvoorstel?

Het komt erop neer dat chronisch zieken pech hebben. De minister denkt een adequate regeling in te voeren die ervoor zorgt dat ,,mensen die niet chronisch ziek zijn maar wel vaak bij de huisarts zitten zich bewuster van de kosten worden''. Dat chronisch zieken de dupe worden van de no-claimregeling weegt als nadeel kennelijk niet op tegen het voordeel van plan. ,,Het gaat mij er niet om om chronisch zieken aan te pakken'', aldus Hans Hoogervorst. Gelukkig maar.

De minister komt met de no-claimregeling omdat hij daar ten eerste positieve gevolgen van verwacht: ,,Door het instellen van een no-claimregeling denk ik dat we mensen kunnen prikkelen om af te zien van onnodig dokterbezoek en zo heel veel geld kunnen besparen.'' Een voorbeeld van zogenoemde pragmatische argumentatie. Bij pragmatische argumentatie wordt in het standpunt gepleit voor een bepaald doel of een bepaalde handelwijze - 'het instellen van een no-claimregeling' - en bestaat de argumentatie uit de gunstige effecten of consequenties - 'heel veel geld besparen'.

De minister redeneert als volgt:

1) Het doel is wenselijk (heel veel geld besparen)

2) De maatregel leidt tot dit doel (de regeling leidt tot die besparing)

3) Dus: deze maatregel is wenselijk

Wil zo'n redenering opgaan, dan moet om te beginnen vaststaan dat de maatregel leidt tot het voorspelde gevolg. Dringt de no-claimregeling onnodig dokterbezoek terug en kunnen we zodoende heel veel geld besparen?

Volgens de Raad voor de Gezondheidszorg luidt het antwoord 'nee'. Invoering van een no-claimregeling voor ziekenfondsverzekerden zal in heel kleine mate leiden tot een vermindering van doktersbezoek. Daartegenover staat een stijging van de kosten doordat mensen te laat naar een arts stappen, zo stelt de Raad.

De Raad zet zodoende een streep door Hoogervorsts redenering. Een ander argument tegen invoeren van de no-claimregeling heeft de minister zelf al gegeven: de maatregel heeft onwenselijke gevolgen. Chronisch zieken maken immers geen kans op teruggaaf en dat is onrechtvaardig. Daarnaast moet je je afvragen of de minister niet op een andere manier heel veel geld kan besparen. Een andere maatregel die geen onwenselijke gevolgen heeft en die wél tot het gewenste doel leidt, is ongetwijfeld het mooiste tegenargument.

Dat andere maatregelen mogelijk zijn, sluit Hoogervorst niet uit. Hij hamert erop dat er íets moet gebeuren. Het tweede argument van de minister voor de no-claimregeling luidt: ,,Als we niets doen ontploft het systeem, en dan gaat iedereen er aan.''

Met zo'n gevaar, zoals Hoogervorst dat dreigend schetst, komen we in de buurt van de drogreden van het hellend vlak. Een drogreden waarbij onwenselijke gevolgen gebruikt worden om een handelwijze aan te moedigen of af te raden. Bijvoorbeeld: 'We moeten euthanasie niet wettelijk toestaan, want anders gaan mensen ervoor zorgen dat opa sterft ruim vóór hun geplande vakantie'.

Of er sprake is van de drogreden van het hellend vlak, hangt af van het bestaan van causaal verband: treedt door (het nalaten van) handeling X gevolg Y opt Oftewel: Leidt het wettelijk toestaan van euthanasie tot het afstemmen van de dood op vakantieplannen? Bij Hoogervorsts redenering draait het om de vraag of niets doen aan het zorgssysteem er wel toe leidt dat het systeem ontploft en of een ontploft zorgsysteem ertoe leidt dat iedereen eraan gaat.

Zo nee, dan begeeft Hoogervorst zich op een hellend vlak of op het Engelse glibberige pad, the slippery slope. Dan heeft hij het angstbeeld van een uitgestorven Nederland link ingezet in een tweede poging zijn no-claimregeling voor medische consumptie te rechtvaardigen.