Helaas voor de homeopathie is water zeer kort van memorie
Mijn column over homeopathie van vorige week heeft heel wat losgemaakt. Honderden mensen namen de moeite om te reageren. Lezers vertelden hoe zij zelf of hun hond/huilbaby/autistische zoon/doodzieke schoondochter baat hadden gehad bij een homeopathisch middel. Voor hen een bewijs dat er meer is dan de wetenschap kan aantonen. Een zekere kracht van lichaam en geest die, mits geactiveerd door de bijzondere werking van de producten van VSM of A.Vogel, kan genezen waar de reguliere pillenfabriek het laat afweten.
Ik twijfel er niet aan dat deze ervaringen echt zijn. Toen ik schreef dat ze grotendeels te wijten zijn aan het placebo-effect, bedoelde ik dat niet afwijzend. Het placebo-effect is in al zijn wetenschappelijke glorie een fenomeen, dat me met ontzag vervult. In geneesmiddelenstudies blijkt tot driekwart van de mensen baat te hebben bij een placebopil. Patiënten die al jaren rondliepen met pijnlijke artritisknieën genazen na een operatie waarbij slechts drie sneetjes in de knie werden gemaakt, waarna de boel zonder verdere procedure werd gehecht. Fantastisch.
Artsen praten er al jaren over of het placebo-effect geen onderdeel zou moeten zijn van reguliere behandeling. Wat hen tegenhoudt, is dat ze geen verhaaltjes willen vertellen aan hun patiënten. In de homeopathie heeft men daarmee minder moeite. Huib van den Doel claimt in zijn stuk in Trouw bijvoorbeeld dat een homeopathisch watertje door ritmisch schudden een soort negatiefafdruk van de werkzame stof gaat bevatten, waardoor dat water zelf geneeskrachtig wordt. Het water onthoudt dus wat er ooit in heeft gezeten, en ontleent daar zijn werking aan.
Ik vroeg aan natuurkundige Yves Rezus van het onderzoeksinstituut AMOLF, waar onderzoek wordt gedaan naar dit geheugen van water, of dit kan. Een watermolecuul, zo legde hij uit, houdt zich graag vast aan zijn vier naaste buren. Zo ontstaat een structuur. Wanneer je iets oplost in water, verandert die structuur op de plek waar het opgeloste zich bevindt. De vraag: kan het water die structuur onthouden?
Ja, dat kan. Helaas voor de homeopathie is water echter zeer kort van memorie: na een miljoenste van een miljoenste seconde hebben alle moleculen elkaar weer losgelaten en is de structuur helemaal anders. Bovendien vertelt Rezus dat het onmogelijk is om met schudden de eigenschappen van de watermoleculen zelf te veranderen. Die negatiefafdruk kán niet bestaan.
Ik schrijf dit niet om de homeopathie een schop na te geven, maar uit liefde voor wetenschap. Toen ik na mijn gesprek met Rezus wat water inschonk, stond ik vol verwondering stil bij wat daarin gebeurt. Miljarden keren per seconde voeren de moleculen een soort dans uit, waarbij ze elkaar vastgrijpen, draaien en weer loslaten. Een prachtig proces, dat wat mij betreft een veel grotere schoonheid heeft dan het homeopathisch ritueel, net zoals het placebo-effect veel wonderbaarlijker is dan een magisch middeltje. Het is niet mijn bedoeling om mensen iets af te nemen, maar om iets toe te voegen: dat de werkelijkheid vaak zoveel mooier is dan de fabel.
