'Heesters was Methusalem van Nederlandse podiumkunsten'

'Het is een van de belangrijkste uitvoerende operettezangers die Nederland heeft gekend', aldus Scholten. 'En het is heel bijzonder dat hij tot aan zijn dood is blijven optreden. Al is het jammer dat die verdiensten in Nederland toch altijd overschaduwd zijn door zijn succes in nazi-Duitsland.'

Of dat terecht is, vindt de directeur van het TIN lastig te bepalen. 'Hij was de afgelopen jaren al wat vergeetachtig', herinnert Scholten zich. 'Toen hij hier een keer te gast was, moest zijn vrouw hem regelmatig corrigeren. Op mij kwam hij vooral over als een aardige oudere heer.'

Geen enkel benul
Volgens woordvoerder David Barnouw van het NIOD had Johannes Heesters, die vandaag op 108-jarige leeftijd overleed, geen enkel benul hoe gevoelig zijn optredens in Duitsland voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland lagen. 'Hij bleef tot het eind toe overtuigd van zijn eigen gelijk', stelt hij in een reactie. 'Ook na zijn dood kan je dat niet anders dan dom noemen.'

De historicus erkent dat Heesters artistiek gezien een 'levende legende' is. 'Maar hij heeft nooit iets geleerd van de kritiek die decennialang zeer terecht op hem is geuit om de manier waarop hij over zijn optredens in Duitsland in de jaren '30 en '40 sprak.'

Het valt hem niet te verwijten dat hij tijdens de oorlog in Duitsland bleef optreden, denkt Barnouw. 'Meer veel artiesten hebben daar na de oorlog op de één of andere manier afstand van genomen of op gereflecteerd', legt hij uit. 'Al had hij maar gezegd: dat was inderdaad niet zo handig.' In plaats daarvan bleef Heesters tot aan zijn dood vechten voor erkenning en waardering in zijn geboorteland.

'Hij bleef maar roepen dat hij een musicus was en niet aan politiek deed: 'jullie doen allemaal alleen maar zo lelijk over mij'. Dat valt hem wel degelijk te verwijten.'

Van onschatbare waarde
Volgens Pieter Erkelens, oud-directeur van theater De Flint in Amersfoort, was Johannes Heesters 'van onschatbare waarde voor de Nederlandse theatergeschiedenis'. Erkelens nodigde Heesters in 2008 uitnodigde om nog één keer in Nederland op te treden.

'Er zijn maar weinig Nederlanders die internationaal gezien zo'n waardering hebben geoogst voor hun werk', stelt Erkelens. 'We moeten als Nederland trots zijn op zo'n toptalent, zeker als hij tot op hoge leeftijd zijn vak blijft beoefenen. Je kan Heesters vergelijken met een voetballer waar alle grote internationale clubs op bieden.'

De kritiek op de optredens van Heesters voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog in nazi-Duitsland vindt Erkelens te veel belicht. 'We zijn in Nederland roomser dan de paus als het om de oorlog gaat', vindt de oud-directeur van De Flint. 'Het is heel gemakkelijk om met terugwerkende kracht verontwaardigd te zijn. De keuzes die Heesters toen heeft gemaakt, om gewoon te blijven optreden in Duitsland, zijn uitstekend te begrijpen.'

Sprookjeswereld
Heesters was een 'immorele figuur die deels in een sprookjeswereld leefde'. Dat stelt cabaretier Theo Nijland, die de afgelopen maanden een voorstelling heeft gespeeld waarin hij een op Heesters geënte zanger speelde die worstelt met zijn mogelijk foute verleden. 'Je kan hem vergelijken met de zangers die in de tijd van de apartheid optraden in Zuid-Afrika', meent Nijland. 'Hij greep elke kans aan om op te treden en de vrolijkheid te verspreiden die toch aan operette kleeft. Hij dacht oprecht dat hij mensen met zijn zang door elke crisis heen kon slepen.'

Cabaretier Nijland noemt het 'een interessant spanningsveld: hoe ver mag je als artiest gaan om je vak uit te oefenen? Zelf denk ik dat ik toch liever een zekere zuiverheid betracht. Maar anderzijds ben ik nog nooit in de situatie beland dat ik die keuze hoefde te maken.'

De voorstelling In andere handen is in de loop van 2012 nog een aantal maanden in de Nederlandse theaters te zien.

undefined