Heel erg diep zit die huidskleur niet

Daarom hebben onderzoekers ook heimelijke manieren ontwikkeld om achter iemands rassenvoorkeur te komen. Bijvoorbeeld door te observeren waar iemand gaat zitten in een openbare ruimte als er twee stoelen vrij zijn, de ene naast een blanke en de andere naast een donkere persoon. Dan blijkt dat de meeste mensen naast iemand met dezelfde kleur gaan zitten.

Methode om racisme te meten
Een tweede verborgen methode om racisme te meten is de impliciete associatie taak (IAT) die door de Amerikaanse sociaal psycholoog Tony Greenwald is ontwikkeld. Deze slimme taak wordt via de computer afgenomen. Je krijgt eerst op het scherm foto's te zien van blanke en zwarte gezichten. Vervolgens krijg je positieve woorden te zien, zoals liefde en lachen, en negatieve woorden, zoals kwaad en pijnlijk.

Dan worden de foto's en de woorden aan elkaar gekoppeld en gaat het erom hoe snel je reageert als bijvoorbeeld liefde wordt gekoppeld aan een blank gezicht in vergelijking met liefde gekoppeld aan een zwart gezicht.

Je kunt deze test zelf doen, in het Nederlands. Het aardige is dat je meteen de uitslag te zien krijgt.

Van de mensen die de test doen blijkt 70 procent een lichte tot sterke voorkeur te hebben voor blanken. Ikzelf had een lichte voorkeur voor donkere mensen, maar ik wist natuurlijk al wat de test zou meten. In het promotieonderzoek van Seval Gundemir hebben we deze test gebruikt om de voorkeur voor leiders van autochtone of allochtone (Turks-Marokkaanse) komaf te meten. Daaruit kwam een sterke voorkeur voor blanke leiders naar voren, zelfs onder allochtone mensen.

Voorkeur
De IAT is een krachtig middel om achter iemands voorkeur te komen, voor bijvoorbeeld een politiek leider - Samsom of Aboutaleb? - of een merk: Coca-Cola of Pepsi? Onlangs kreeg onderzoeker Marte Otten een Amsterdam Science & Innovation Award voor de commerciële toepassing van deze test. Ik was jurylid van die prijs en heb hoge verwachtingen van die toepassing.

Hoewel de mens een impliciete voorkeur lijkt te hebben voor iemand met dezelfde huidskleur, betekent dat niet dat de mens van nature racistisch is. Ras is een cultureel concept en verschillen in huidskleur zijn waarschijnlijk pas recent in de menselijke evolutie ontstaan toen de moderne mens uit Afrika emigreerde. Al onze verre voorouders waren donker van kleur. Reggae-artiest Peter Tosh zong het zo in 'African Lyrics': If you come from Canada, you are an African!

Huidskleur niet cruciaal
Evolutionair psychologen hebben met slimme experimenten aangetoond dat huidskleur niet cruciaal is in hoe wij andere mensen beoordelen. Ze lieten studenten clips zien van blanke en zwarte mannen en vrouwen die iets vertelden over een spannende basketbalwedstrijd die ze zojuist tegen elkaar hadden gespeeld. Konden de onderzoeksdeelnemers zich vervolgens herinneren wie wat had gezegd? In eerste instantie wisten ze wel of degene die wat had gezegd blank of zwart, man of vrouw was.

De onderzoekers deden het experiment toen over maar lieten de studenten nu clips zien waarin de basketballers shirts droegen van het team waarin ze gespeeld hadden. Vervolgens deden ze weer de geheugentest.

Wat bleek? De studenten konden zich niet meer herinneren of degene die wat gezegd had blank of zwart was, maar wel of het een man of vrouw betrof en vooral in welk basketballteam ze hadden gespeeld. De conclusie van het onderzoek: Race can be erased.

Dat is een geruststellende gedachte bij de discussie over Zwarte Piet of racisme in het politiekorps. Trek een oranje shirt aan en je huidskleur doet er niet meer toe.

Sport verbroedert, letterlijk. Jammer dat we er niet bij zijn op het EK voetbal!