Heb ook oog voor de niet-nuttige soorten
Wij zijn allemaal Noach geworden, in de nieuwe Rijksnatuurvisie. Toch kunnen nog steeds dieren buiten de boot vallen, vreest econoom Martijn van der Heide.
Eén dag na de première vorige week van de film 'Noah' werd de Rijksnatuurvisie in de ministerraad goedgekeurd. Ogenschijnlijk twee zaken die niets met elkaar te maken hebben, maar schijn bedriegt: de thematiek die aan beide onderwerpen ten grondslag ligt, heeft meer overeenkomsten dan op het eerste gezicht gedacht.
Noach was de eerste persoon die het broeikaseffect serieus nam, aldus redacteuren Marije van Beek en Gerrit-Jan KleinJan (Trouw, 10 april). De film leert ons dat het redden van het dierenrijk zijn grote missie is. Dit alles tegen een decor van een dorre wereld zonder gewassen, waar de zon niet schijnt en de dood regeert. In de film is er niets wat wijst op een nieuwe toekomst voor de mensen; de zondvloed staat symbool voor de vernietiging van alle leven.
De centrale overheid is als natuurbeschermer een soort hedendaagse Noach, alleen is de invulling van zijn rol momenteel aan verandering onderhevig. Tot voor kort was de centrale overheid de moderne evenknie van de bijbelse arkvaarder uit de film. Ingegeven door een beklemmend wereldbeeld van een overtallige en verwoestende mens, formuleerde de overheid een natuurbeleid dat zich afzette tegen de menselijke industriële overmoed.
Centraal stond de tegenstelling tussen mens en natuur, met als belangrijkste exponent de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Dit natuurnetwerk kan als een eigentijdse ark worden beschouwd, waarin planten en dieren volop bescherming genieten tegen maatschappelijke activiteiten (de moderne zondvloed) van buiten.
undefined
Trendbreuk
De onlangs gepresenteerde Rijksnatuurvisie is een ware trendbreuk met het 'oude' natuurbeleid, en vraagt om een nieuwe rol voor Noach. Het uitgangspunt is 180 graden gedraaid, want nu ineens staat de makende en verantwoordelijke mens centraal - niet meer de vernietigende. De Rijksnatuurvisie maakt van ons allen heersers van het heelal, die ook gaan over de bloemetjes en de plantjes. Natuur moet met de samenleving worden verbonden. Doel van het Nederlandse natuurbeleid is niet langer meer het eenzijdige behoud van natuur en biodiversiteit, maar het plaatsen van natuur midden in de maatschappij.
Vertalen we dit nieuwe natuurbeleid naar een filmscript over het leven van Noach, dan is het decor niet langer dor en doods, maar hoopvol en bruisend vol activiteiten. Noach zou in deze setting niet langer de enige meer zijn die een ark bouwt. Sterker: iedereen om hem heen bouwt gezellig aan houten schuiten. Daar is niets verhevens meer aan.
Ook zullen er alleen arken worden gebouwd voor soorten die ten nutte gemaakt kunnen worden. Sommige soorten zullen door meerdere arkvaarders worden meegenomen, maar minder 'rendabele' soorten vallen letterlijk buiten de boot. Voor de film levert dat ongetwijfeld spectaculaire beelden op, maar of het natuurbeleid ermee gediend is, is de vraag.
Daarnaast is niet iedereen even bedreven in het bouwen van arken, of in het besturen ervan op een wilde oceaan. Sommige schuiten zullen zeewaardig blijken, maar andere gaan hopeloos ten onder. Natuurbescherming wordt daarmee een zaak van 'trial and error'.
Met die bonte verzameling arken is het dierenrijk nog niet gered. Want wie houdt toezicht? Natuur is een zaak van publiek belang, en Noach blijft de belangrijkste borg voor het behoud ervan. Die rol had hij al in de Bijbel, en die rol heeft hij - in de vorm van de overheid - nog steeds. In een tijd waarin de participatiesamenleving hoogtij viert, is het en vogue om natuurbescherming in handen van de samenleving te leggen. Maar dat garandeert nog niet dat we de zondvloed overleven.
undefined
