HDP-leider: 'Onder Erdogan komt er nooit vrede'

Nog geen jaar geleden zagen vriend en vijand hem als dé hoop voor een democratischer Turkije. De voormalige mensenrechtenadvocaat Selahattin Demirtas leidde de 'Democratische Partij van de Volkeren', kortweg HDP, naar een verrassende verkiezingsoverwinning met een positief verhaal over verdraagzaamheid en tolerantie. Als charismatische, eloquente politicus slaagde Demirtas erin een in de Koerdische beweging gegronde partij te verenigen met linkse krachten in het westen van het land, een noviteit in Turkije.

Hoe anders staan de zaken er een jaar later voor. Temidden van het opgelaaide conflict tussen het Turkse leger en de Koerdische afscheidingsbeweging PKK, lukt het de HDP niet te ontsnappen aan de toenemende polarisatie en het anti-Koerdische sentiment in de samenleving. Parlementsleden dreigen hun onschendbaarheid kwijt te raken, met mogelijk gevangenschap voor Demirtas en zijn HDP-collega's tot gevolg - bijvoorbeeld vanwege 'terreurpropaganda'. Het Turkse parlement stemt deze week over de grondwetswijziging om de onschendbaarheid op te heffen.

Aanval op de partij
In een donker hoekje van een hotel-café in Istanbul noemt de zichtbaar vermoeide Demirtas de grondwetswijziging, indien aangenomen, een directe aanval op zijn partij die tot meer geweld kan leiden. "Er zijn in dit land al zo weinig kanalen overgebleven om politiek te bedrijven. Als het parlement ook nog wegvalt, zullen de mensen die nog in vrede geloven al hun vertrouwen erin kwijtraken", schetst hij.

Hoe heeft de situatie zich zo snel ten kwade kunnen keren? Volgens Demirtas heeft het alles te maken met het succes van zijn partij tijdens de verkiezingen. "Erdogan verbond dat succes met de vredesonderhandelingen (die in februari 2015 ten einde kwamen, red.), omdat wij tijdens die besprekingen onze ideeën voor Turkije goed konden presenteren. Vanwege dat electorale gevaar heeft hij de onderhandelingen beëindigd en is hij een oorlog begonnen", stelt Demirtas die ervan overtuigd is dat met Erdogan als president hernieuwde vredesbesprekingen uitgesloten zijn.

De snelheid waarmee het geweld escaleerde heeft ook Demirtas verbaasd: "Na veertig jaar strijd zouden beide partijen moeten inzien dat het vermoorden van elkaar niet werkt. Dat dat niet gebeurd is, valt te betreuren. Ondanks dat Erdogan een leider is die patriottisme en nationalisme goed weet te gebruiken om de mensen tegen elkaar op te jutten, proberen wij nog steeds dagelijks te benadrukken dat vrede de enige mogelijkheid is."

Slecht verhaal
In tijden van oorlog is er echter nauwelijks ruimte voor dat geluid, merkt ook Demirtas: "Ik ken mensen in de media die me vertellen: 'We willen je wel uitnodigen, maar dan krijgen we problemen met onze bazen'. Sterker nog: soms geven we een interview en zien we 's avonds dat het niet is uitgezonden. Wij kunnen ons verhaal voor een vreedzaam Turkije niet vertellen. De enige die zijn verhaal vertelt is Erdogan en hij vertelt een slecht verhaal."

Naast de moeilijkheid het eigen verhaal voor het voetlicht te brengen, krijgt de HDP ook vanuit het eigen electoraat steeds meer te maken met kritiek. Van gedesillusioneerde Turken in het westen die zich verraden voelen door de Koerden, tot Koerdische jongeren die vinden dat de HDP te slap is tegen president Erdogan. "Er zijn veel Koerdische jongeren die willen dat ik een hardere toon aansla. Het is een moeilijke tijd voor onze partij, maar ik ben ervan overtuigd dat de huidige koers de juiste koers is", aldus Demirtas.

Ten slotte heeft Demirtas nog een boodschap voor Erdogan. "Ik weet zeker dat hij er spijt van zal krijgen als hij mij gevangen zet. In de gevangenis kan ik meer invloed uitoefenen. Dat zou hij moeten weten", besluit hij lachend met een verwijzing naar de tijd dat Erdogan zelf gevangen zat. In 1999 moest de huidige sterke man van Turkije vier maanden brommen voor het voorlezen van een gedicht. Bij vrijlating was zijn politieke invloed inderdaad gegroeid. Zozeer dat hij drie jaar later premier werd.