Harlingers lopen te hoop tegen bouw afvaloven

’Maak lawaai! Neem fluitjes, trompetten en trommels mee. Protesteren heeft zin. Afvaloven nee!’ Deze oproep aan het volk van Harlingen moet vandaag alle protest samenballen tegen de geplande nieuwe afvalverbrandingsoven aan de Waddenkust. De Terschellinger bard Hessel, de Friese zangeres Nynke Laverman en haar tekstdichter Albertina Soepboer zijn er vandaag in de Harlinger haven in elk geval.

„Jullie meldden laatst in jullie krant dat er in den lande nauwelijks burgerinitiatieven worden genomen om onderwerpen op de agenda van de gemeenteraad te krijgen. Nou, wij hebben er een”, lacht Frank Petersen door de telefoon.

Voor het overige is de Harlinger bloedserieus. Petersen is een van de actievoerders tegen de oven, maar noemt zichzelf vooral ’een bezorgde vader’. „Aan de rand van het kersverse werelderfgoed wordt een vervuilende en ook nog eens overbodige afvaloven neergezet. Dat besluit is door een handjevol mensen genomen. Er is nooit een politiek debat over gevoerd. De bevolking is niet gehoord en maakt zich zorgen over de gevolgen van die oven. Wij willen gehoord worden en we willen dat de gekozen vertegenwoordigers van de bevolking zich erover uitspreken.”

Afvalverwerker Omrin – eigendom van alle 31 Friese gemeenten – heeft drie jaar geleden bekend gemaakt een reststoffen-energiecentrale te willen bouwen. Omrin, dat het Friese afval tot nu toe naar de oven in het Drentse Wijster stuurt, wil een eigen verwerkingsfabriek. De keus valt op Harlingen omdat de zeehaven een energiezuinige aan- en afvoer garandeert. Bovendien heeft Harlingen een bestemmingsplan waar de voorgenomen afvaloven niet op bezwaren stuit. De vergunningen worden verstrekt, zonder ruchtbaarheid.

Als dit jaar de eerste muren van het fabrieksgebouw zichtbaar worden aan de haven, slaat een aantal bewoners alarm. De grootste verontwaardiging betreft de geheime besluitvorming. Het niet gehoord worden stoort de burgers die straks wel moeten leven met de mogelijk ongezonde gevolgen voor henzelf en de omgeving. Daarna gaan ze op zoek naar feiten om de oven te bestrijden. „Door goed te zoeken, zijn we al aardig deskundig aan het worden. Friesland zelf levert te weinig afval (80.000 ton) om de capaciteit van de fabriek (220.000 ton) volledig te benutten”, vertelt Petersen. „Dat betekent gesleep met afval om dat aan te vullen, terwijl de branchevereniging voor het recyclen BRBS in 2007 laat weten dat er genoeg capaciteit is.”

De verontruste bewoners, inmiddels georganiseerd in de Stichting Afvaloven Nee, schakelen ook milieudeskundigen in. Het tv-programma ’Zembla’ doet er eerder dit jaar verslag van. Hoogleraar milieukunde Lucas Reijnders laat weten het „te gek voor woorden te vinden dat er in Nederland nog nieuwe afvalovens worden bijgebouwd. Als we in Nederland beter recyclen – we verbranden nog veel te veel – kunnen we met minder ovens toe dan de elf die er nu al in Nederland staan.”

Afvalexpert J. Vollenbroek constateert dat de milieuvergunning onterecht is afgegeven. Hij meldt onder meer dat het beoogde rookgasfilter op de schoorsteen enkelvoudig wordt uitgevoerd. Dat geeft bij storingen problemen. Dan kunnen giftige stoffen als dioxine ongefilterd de lucht in gaan, zegt Vollenbroek in ’Zembla’. Bovendien, zo stelt hij vast, krijgt de schoorsteen bijna de helft (44 meter) van de hoogte die gebruikelijk is in Nederland (77 meter). Petersen: „Dat is zelfs in Europa nog nooit vertoond. De bewoners zijn proefkonijn van een gevaarlijk experiment.”

De autoriteiten reageren verbaasd om zo veel commotie. Gedeputeerde P. Adema, verantwoordelijk voor de afgegeven milieuvergunning, laat weten dat er niets aan de hand is. In Duitsland zou al zo’n oven staan die goed werkt. Maar hij weet niet de plek te noemen waar die dan staat. Petersen: „Die centrale is er ook niet. Adema liegt gewoon.”

De provincie, gevraagd om een reactie, stelt geen partij te zijn. „We hebben de aanvraag van Omrin bekeken en goedgekeurd. Verder staan wij buiten het conflict”, aldus een woordvoerder.

Ook de gemeente Harlingen stelt zich formeel op. „Er is in 1997 een bestemmingsplan goedgekeurd door de gemeenteraad. De bouw van een reststoffen-energiecentrale past daar in. Het is een kwestie van behoorlijk bestuur dat een liggend bestemmingsplan niet wordt veranderd als het even niet uitkomt. Bedrijven moeten uit kunnen gaan van die rechtszekerheid”, aldus een gemeentelijke zegsman.

Actievoerder en ’bezorgde vader’ Petersen beaamt dat b. en w. van Harlingen hun besluit formeel niet aan de raad of de bevolking hoeven voor te leggen. „Toch is het van de gekke dat de bewoners en hun gekozen vertegenwoordigers niet zijn gehoord bij zo’n belangrijk besluit.” B. en w. van Harlingen hebben intussen via een open brief aan de bevolking toegegeven dat „de communicatie over de voortgang van het proces over de afgelopen jaren niet voldoende is geweest. Uw reacties van de laatste maanden geven aan dat wij dat beter moeten doen.” Er zijn spreekuren ingesteld en op de gemeentelijke website kunnen vragen worden gesteld.

Voor de bewoners is het te laat en te weinig. Petersen: „Er is te veel gebeurd en boven water gekomen om de twijfels weg te nemen. Waarom al die geheimzinnigheid? Er zijn ook geheime stukken die vorige week op last van de rechter openbaar zijn gemaakt. Nu blijkt dat Gedeputeerde Staten een selectie hebben gemaakt van stukken die openbaar worden. Ik ben er gewoon niet gerust op.”