Hans Vogel 1932-2009
Pas geleden las ik in Trouw een artikel waarin stond: "De dood is overgave, je stopt met vechten. Je bent voorbij het lijden, letterlijk: over- leden. De dood is nimmer onwaardig." Tot zover het citaat uit Trouw.
Geen enkel sterven kan onwaardig zijn, want volgens de dichteres Jacqueline van der Waals is de dood immers ‘de glimlach van God’.
De 77-jarige benjamin, die op Valentijnsdag in zijn slaap het tijdelijke met het eeuwige heeft verwisseld, was een boekenwurm; ik herinner me nog zo goed dat ten tijde van diens verhuizing het voor Hans van groot – zo niet het grootste – belang was dat hij zijn boeken kon behouden. Gelukkig was het met Hans niet gesteld zoals met de hoofdpersoon in Elias Canetti’s ‘Het Martyrium’ (Die Blendung); een boekliefhebber, die in zijn bezetenheid het verkoos om tegelijk met zijn geliefde boekencollectie ten onder te gaan.
Behalve in Vrouwenpolder (Zeeland), hebben hij en ik ook in zijn seniorenappartement vlak tegenover het paleis Het Loo in Apeldoorn vele uren, al pratende over de literatuur en geschiedenis, doorgebracht.
Als Hans een onderwerp aansneed dan deed de chronologische volgorde er soms niet toe; als de feiten maar klopten.
Hans kon smakelijk vertellen over de escapades van de – uit de Franse Antillen afkomstige - creoolse, Marie-Josèphe Rose Tascher de la Pagerie, die later als echtgenote van Napoleon en als keizerin van Frankrijk onder de naam Joséphine de Beauharnais bekendheid verwierf.
Over de Spaanse en Oostenrijkse Habsburgers – ‘de Stoute’, ‘de Schone’, ‘de Goede’, ‘de Waanzinnige’, Hans wist allen uit elkaar te houden; de Grimaldi’s, de Romanovs, de Windsors, hadden a.h.w voor Hans geen geheimen. De driften van Prins Bernhard, noch de frivole levenswijze van Prins Hendrik waren hem ontgaan.
Soms leek het, door zijn gedetailleerde kennis van vervlogen tijdperken, net alsof Hans een en ander - schier onsterfelijk – zelf had doorleefd.
Thema’s waarop Hans veelvuldig terugkwam waren: de slavenhandel en de Holocaust; ‘wandaden door christelijke natiën gepleegd’, zoals hij een en ander omschreef. Zonder twijfel hebben de verschrikkingen uit de Tweede Wereldoorlog een onuitwisbare invloed op Hans’ leven gehad; vaak sprak hij zich hardop uit over de Moffen die het leven in Zutphen en omstreken destijds hebben versjteerd.
‘Trouw’ was vanouds zijn lijfblad en deze verknochtheid lag gezien Hans’ oorlogservaringen geheel voor de hand. Hij gaf er blijk van geen stukje in de krant ongelezen te willen laten. Van de zaterdageditie was het cryptogram voor hem een ware verzoeking; tussen zijn andere bezigheden door en tijdens zijn gesprekken kwam hij op het cryptogram terug totdat hij hem opgelost had.
De historie van Suriname en die van de Hernhutters behoorden ook tot de favoriete thema's van hem. Eenmaal zijn we samen naar een zendingsconferentie (incluis het liefdemaal) van de Moravische Broedergemeente – zoals de Hernhutters officieel heten - te Zeist geweest. En dit brengt mij - tot slot - bij een toepasselijke liedtekst van de grondlegger van deze gemeente, Nikolaus graaf von Zinzendorf:
"Here Jezus, wil ons geven uwer liefde zaligheid
hier reeds in ons aardse leven, in de korte pelgrimstijd.
Leer ons, U in vreugd en nood trouw te zijn tot in de dood,
en vergun ons als wij sterven heel uw liefde eens te erven."
Johannes Benjamin (Hans) Vogel werd op 29 oktober 1932 te Zutphen geboren. Hans overleed op 14 februari 2009 te Apeldoorn.
