H&M is juist trots op het label Made in Bangladesh

Het hoofd duurzaamheid van H&M zit in een wapperende beige jurk aan een tafeltje in het operahuis van Kopenhagen. Hier is een jaar na de ramp in de kledingfabriek Rana Plaza in Bangladesh een congres over duurzame mode en laten modemerken trots zien wat ze tot nu toe hebben bereikt. "De jurk is van onze conscious- collectie", zegt Helmersson, "onze duurzame lijn."

Het is een contradictio in terminis. Kleding is tegenwoordig goedkoop, de trends volgen elkaar in razend tempo op om consumenten telkens weer tot kopen aan te zetten. Dat gaat per definitie niet samen met energiezuinigheid en hoge lonen voor arbeiders in landen als Bangladesh, zeggen critici. Maar Helmersson schudt haar hoofd.

U vindt duurzaam en H&M geen tegenstelling?
"Nee. Wij doen heel hard ons best om verantwoordelijkheid te nemen. Wij zijn leidend in de industrie op het gebied van duurzaamheid. In 2013 gebruikte H&M voor 15,8 procent van de kleding duurzaam katoen. Ook zijn we begonnen met het inzamelen van oude kleding in de winkels. Daarnaast was H&M het eerste merk dat het brand- en gebouwveiligheidsakkoord in Bangladesh tekende."

Zo veel is 15,8 procent nou ook weer niet en de industrie is enorm vervuilend. Waarom doen jullie niet gewoon alles duurzaam?
"Omdat er niet meer beschikbaar is. We hebben nog geen antwoord op de vraag hoe we alle stof kunnen gebruiken die we verzamelen in de winkels. We willen nieuwe kleren maken van gebruikt textiel. Maar er is nog geen technologie die dit op onze schaal mogelijk maakt. We investeren er veel in. We willen minder grondstoffen gebruiken omdat dat noodzakelijk is als we winst willen blijven maken. En natuurlijk omdat we goed willen doen."

H&M laat 80 procent van de kleding maken in Bangladesh, waar de fabrieken dicht op elkaar staan, werkomstandigheden slecht zijn en lonen laag. Kun je als je goed wilt doen, daar niet beter weggaan?
"De kledingindustrie moet juist niet weg uit landen als Bangladesh, want we hebben een positief effect op hun ontwikkeling. De Wereldbank zegt dat in 2021 Bangladesh waarschijnlijk een middeninkomen-land is door de mode-industrie. De textielindustrie is er altijd een geweest die ontwikkeling heeft gebracht. Ook in Zweden.

"Ik heb twee jaar in Bangladesh gewoond. Als ik kleding draag met een 'made in Bangladesh'-label, ben ik trots. Omdat ik weet wat de alternatieven zijn voor die vrouwen en hoe hard we werken om hun arbeidsomstandigheden te verbeteren. Ik zeg niet dat we klaar zijn, want er zijn nog steeds problemen, maar onze aanwezigheid is goed voor hen."

In Bangladesh is veel kritiek op inkopers. Zij zouden een perverse prikkel krijgen, omdat ze meer worden betaald als ze goedkoper inkopen. Werkt dit bij jullie ook zo?
"Inkopers worden bij ons gescoord via een systeem waarbij de prijs meetelt, maar ook hoe ze de Code of Conduct van het bedrijf naleven. Wij willen namelijk een leefbaar loon voor arbeiders, een inkomen waar je de basisbehoeften van kan betalen. En dan moet je ook zelf, H&M dus, veranderen. Je kunt niet de hele tijd de verantwoordelijkheid bij anderen leggen, bijvoorbeeld alleen bij de Bengaalse overheid. Wij praten dus met overheid en vakbonden, we trainen fabrieksarbeiders maar ook ons personeel en toeleveranciers. Ook hebben we onze lijst met fabrieken in Bangladesh openbaar gemaakt."

Jullie zijn een winstgedreven bedrijf. Hoe krijg je je personeel zo ver te ook te denken aan duurzaamheid?
"Het is noodzakelijk voor ons voortbestaan, dus iedereen wordt getraind. Ontwerpers moeten leren dat er ook heel mooie stoffen bestaan die gerecycled zijn en verkopers in winkels moeten weten wat we doen. Zij moeten kritische vragen van klanten kunnen beantwoorden.

"De industrie moet nog veel leren, maar de consumenten ook. Ze kunnen bijvoorbeeld minder vaak en minder heet wassen. Zo bespaar je geld, het klimaat en gaan de kleren langer mee. Dus daar gaan wij ook campagne op voeren."

Is het niet beter als iedereen gewoon minder kleding gaat kopen?
"H&M motiveert mensen niet om heel veel te kopen. Wij willen aan veel mensen de mogelijkheid geven zich te kleden naar hun persoonlijkheid."

Helena Helmersson
Helmersson werkt sinds 1997 voor H&M en is sinds 2010 verantwoordelijk voor alles wat met het milieu en sociale verantwoordelijkheid te maken heeft. Niet alleen binnen het bedrijf zelf, maar ook bij de fabrieken en de leveranciers. Dit jaar werd ze uitgeroepen tot de machtigste vrouw van de Zweedse industrie.