Grootste christelijke evenement durft het aan met een vrouw
Een mijlpaal voor de evangelische beweging: op het grootste christelijke evenement van het land preekt straks voor het eerst een vrouw. Wat zegt dat over de evangelische beweging?
Het glazen plafond van evangelisch Nederland gaat aan diggelen. Geplande datum: 20 mei 2018. Op die zondag, of op een van de andere dagen in dat Pinksterweekeinde, drommen enkele tienduizenden mensen samen op een veld in Biddinghuizen om te luisteren naar een vrouw die preekt en de dienst leidt. Jongeren zullen het misschien niet doorhebben, maar die vrouw is dus een novum.
De Opwekking-conferentie, waar evangelisch-gezinde christenen uit verschillende kerken samenkomen, is 's lands grootste christelijke evenement. Met haar 65.000 bezoekers is het net iets groter dan Pinkpop. Relipop is er weinig, wel aanbiddingsmuziek van soft tot uitbundig. Broeders en zusters in de Heer vieren er al 47 Pinksterweekeinden samen dat de Heilige Geest is uitgestort. Handen in de lucht, de ogen veelal gesloten.
Dat er in die 47 voorgaande edities geen diensten werden geleid door een vrouw is geen toeval, meent Miranda Klaver, religie-onderzoekster, theologe en antropologe aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. "De doelgroep van Opwekking heeft er altijd grote moeite mee gehad." Het evangelische christendom is stilistisch losjes en prijst met drum en gitaar, maar theologisch is het conservatief. Net als in andere orthodoxe kerken is onderricht' en 'leiding' door vrouwen bepaald niet vanzelfsprekend. Klaver: "Dat is onder meer gebaseerd op teksten van bijbelschrijver Paulus, die zulk onderricht lijkt af te keuren." Vrouwen zijn niet toegerust om Gods woord te verkondigen, meende Paulus.
Moeilijk te rijmen
Maar: zoals de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt vorige week het predikantschap en andere kerkelijke ambten openstelden voor vrouwen, zo is het vrouwentaboe ook in evangelische kring aan het eroderen. Ruben Flach heeft in de drie jaar dat hij nu directeur is van Opwekking nooit gelet op geslacht, zegt hij desgevraagd. "Ik kan niet voor mijn voorgangers spreken, maar ik hou me daar gewoon niet mee bezig." Dat de keuze voor volgend jaar op een vrouw viel, noemt hij toeval. "Wij stellen altijd eerst een thema vast en zoeken daar dan sprekers bij."
Flachs aanpak zegt veel over de versoepelde houding van de evangelische beweging. De komst van de nog onbekende vrouwelijke spreker, die Flach eerder deze maand aangekondigde, zou twintig jaar geleden een stevige discussie op gang hebben gebracht. Nu is het minder controversieel, constateert Klaver. Paulus' teksten bijvoorbeeld worden steeds minder aangehaald. "Dat komt vooral door de kloof tussen de kerk en de rest van de maatschappij. Die wordt steeds groter. Niemand kijkt ervan op als je als vrouw op de Zuidas leiding geeft aan een afdeling of een heel bedrijf. Als je dan in de kerk te horen krijgt dat verkondiging niet voor vrouwen is weggelegd, is dat moeilijk te rijmen."
Andere rollen
Het glazen plafond mag volgend jaar dan worden stukgeslagen, helemaal verdwijnen zal het voorlopig niet. "Binnen de beweging is het zogenoemde 'complimentarisme' al enige tijd populair: het idee dat de vrouw is er om de man te ondersteunen. Veel pinkstergemeenten hebben een voorgangersechtpaar. Hij leidt de gemeente en preekt, zij doet pastorale zorg en andere ondersteuning. Mannen en vrouwen zijn gelijkwaardig, is de gedachte. Maar ze hebben wel andere rollen. Dat zie je ook op de bijpodia van Opwekking. Daar doen vrouwen seminars of een verkondiging, vaak over vrouw-zijn en gezin. Toch net iets anders dan het leiden van een dienst."
De Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten, de belangrijkste koepelorganisatie, heeft geen moeite met vrouwelijke voorgangers, maar toch worden slechts 3 van haar 130 lidkerken geleid door een vrouw. Terwijl aan de theologische afdeling van de Christelijke Hogeschool Ede, die opleidt tot voorganger, jaarlijks een handvol vrouwen afstudeert.
Lage verwachtingen
Een vrouw die preekt wordt nog lang niet altijd voor vol aangezien, beaamt Laura Dijkhuizen van het overwegend evangelische Netwerk Vrouwentheologen. Met haar collega's riep ze afgelopen jaar de organisatie van Opwekking op eens een vrouw te laten preken. In het onlangs verschenen boek 'Typisch Evangelisch' beschrijft ze hoe lastig het soms is voor vrouwelijke evangelicale theologen om voorganger te worden. "Ik heb jarenlang gesolliciteerd en ben twee keer uitgenodigd voor een gesprek. Beide keren werd ik afgewezen ten gunste van een man, zonder dat duidelijk werd waarom. Kan natuurlijk toeval zijn, maar van mijn vrouwelijke collega's hoor ik soms vergelijkbare verhalen. Waarschijnlijk is voor veel kerken de stap naar een vrouwelijke voorganger nog net te groot. Er zijn zelfs een paar collega's overgestapt naar de Protestantse Kerk. Daar is het meestal geen issue en komen ze veel makkelijker aan werk."
De Verenigde Staten zijn in sommige opzichten het voorland van de evangelische beweging en kennen wél een aantal prominente vrouwelijke evangelicale theologen. Klaver: "Vaak zie je dan dat ze worden uitgenodigd omdat ze zich inzetten voor een maatschappelijk doel, en preken ze over dat thema. Vind ik altijd opvallend, want bij mannelijke voorgangers zie je dat nauwelijks. Kennelijk moet je als vrouw iets extra's hebben."
Aan hun preken ligt het niet, meent Dijkhuizen. Ook niet in Nederland. "Vrouwelijke gastprekers krijgen meestal positieve reacties. Soms laten gemeenteleden na afloop van de dienst weten dat ze aangenaam verrast zijn - kennelijk hebben ze van een vrouw lagere verwachtingen. Laatst sprak ik een collega die complimenten kreeg en doorvroeg wat men precies zo knap vond. Toen kwam er iets over kleding. Dat het bijzonder was dat ze op hoge hakken een dienst kon leiden. Dan merk je dat er qua acceptatie nog wel iets te winnen valt."
