Googelende stemmer krijgt onbewust stemadvies
Twee redacteuren, twee computers, en twee heel verschillende zoekresultaten na het invoeren van 'referendum Oekraïne' in Google. Bovenin de pagina prijkt op het ene beeldscherm een site die de bezoeker wil overtuigen tegen te stemmen. Op de andere computer is één van de eerste hits juist een website van voorstanders van het associatieverdrag waar Nederlanders zich komende woensdag over kunnen uitspreken.
Het is een bekend fenomeen dat Google bij het tonen van resultaten rekening houdt met eerder zoekgedrag. Dat wordt ook wel de filterbubbel genoemd: iemand wordt steeds bevestigd in zijn interesses omdat de sites die hij waarschijnlijk boeiend vindt bovenaan komen.
Maar wat betekent dat voor de googelende stemmer op zoek naar informatie over het referendum? Volgens Sanne Kruikemeier, die aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek deed naar de online activiteiten van kiezers, zijn dat vooral jongeren, politiek geïnteresseerden en hoogopgeleiden. Groepen waarvan we overigens echt niet moeten denken dat ze zich alleen op internet informeren, stelt ze. Ook traditionele media zijn ten tijden van verkiezingen nog altijd een belangrijke informatiebron.
Vage bronnen
Toch stuit je online ook op websites waar onduidelijk is wie erachter zit. Oekraine-referendum.nl komt bijvoorbeeld voort uit de Oekraïense gemeenschap in samenwerking met Nederlandse initiatieven, staat er. Maar wie dat precies zijn? "Ja, is het onduidelijk?", vraagt Serge Radochyn, één van de initiatiefnemers. "Dan is dat misschien nog wel een verbeterpuntje."
In ieder geval zijn de mensen achter de site vóór het associatieverdrag. Al geven ze ook informatie over de standpunten van tegenstanders, zoals de SP. Radochyn: "Wij wilden een centrale plek zijn waar mensen allerlei informatie kunnen vinden over het referendum, van veel verschillende bronnen."
Zit u in het Ja- of in het Nee-kamp? Bepaal uw standpunt aan de hand van deze stellingen in het Kieskompas referendum Oekraïne.
De meeste bezoekers - op een goede dag volgens Radochyn zo'n 10.000, al is de aandacht sinds de aanslagen in Brussel wat afgezwakt - komen via Google of Facebook op de site terecht. Dat zijn zowel voor, als tegenstanders van het verdrag, merken de beheerders, gezien de tijd die ze kwijt zijn om reacties met scheldpartijen te modereren.
Objectieve informatie
Wie er achter de website zit van de tegenstanders Referendum-oekraine-nee.nl, blijft onduidelijk. Verder dan 'bezorgde burgers' rijkt de informatie niet. Herhaaldelijk verzoeken om contact hebben geen resultaat.
Is dat eigenlijk erg, dat de bron van informatie zo vaag is? Rens Vliegenthart, hoogleraar media en samenleving aan de UvA, vraagt het zich af. "Bij de sites die je noemt, is het in ieder geval duidelijk dat ze voor- of tegenstander zijn. Het wordt al ingewikkelder als je denkt objectieve informatie te lezen, die dat niet blijkt te zijn."
Vliegenthart vindt vooral dat we de googelende kiezer niet moeten onderschatten. Die weet heus wel dat de internet vol staat met gekleurde berichten. "Ik denk dat juist de mensen die online op zoek gaan naar informatie over het referendum, daar rekening mee zullen houden."
