Golfstaten strijden om de Hoorn van Afrika; niet met kogels maar met geld
In de Hoorn van Afrika strijden rivaliserende Golfstaten om invloed. Arabische olielanden investeren in civiele en militaire projecten langs de strategische gelegen kust van Soedan tot Somalië. Met oude spanningen houden ze geen rekening.
De Afrikaanse Unie maakt zich zorgen over de groeiende buitenlandse militaire aanwezigheid in de Hoorn van Afrika. Daarom reisden dit jaar verschillende diplomatieke missies richting het gebied. Ze namen poolshoogte. Bijvoorbeeld in Somaliland, dat opgetogen is over een contract met havenbeheerder DP World uit de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Het renoveert en bestuurt daar de haven van Berbera.
Somaliland, dat zich in 1991 afscheidde van Somalië, is niet erkend door de internationale gemeenschap. Daardoor was het lange tijd geïsoleerd zonder toegang tot internationale instituties voor broodnodige financiële ondersteuning. "De deal met DP World is een goudmijn voor Somaliland", concludeert Rashid Abdi van International Crises Group, die onderzoek doet naar conflictsituaties. "Ook kregen de VAE toestemming om een marinebasis te bouwen naast de haven van Berbera en ze gaan het leger en de politie van Somaliland trainen."
Aanvoerroutes afsnijden
De overeenkomst schoot de Somalische regering in het verkeerde keelgat. Mogadishu beschouwt Somaliland nog altijd als onderdeel van Somalië en vreest dat de akkoorden met de VAE de weg openen naar internationale erkenning van Somaliland.
De Somalische regering toonde haar ongenoegen door recent een vliegtuig van de Golfstaat aan de grond te houden op het vliegveld van de hoofdstad Mogadishu. Ook confisqueerden ze tassen waar zo'n 9 miljoen euro inzat. De VAE reageerden op hun beurt door de training van het chronisch zwakke Somalische leger te beëindigen. Het is onzeker wat de toekomst is van DP World, dat drie havens in Somalië renoveerde.
De populariteit van de Hoorn groeit bij de Golfstaten vanwege de strategische ligging ten opzichte van Jemen. Saudi-Arabië en de VAE steunen de Jemenitische regering in de strijd tegen Houthi-rebellen. "Vanuit de Hoorn kunnen de twee Golfstaten de Jemenitische kustlijn controleren en de aanvoerroutes van de rebellen afsnijden. Ook kunnen ze van daaruit aanvallen uit de lucht en vanaf zee opvoeren", analyseert Abdi.
Stukje stoffig grensgebied
Ook de Eritrese haven van Assab ligt uiterst strategisch ten opzichte van Jemen. De VAE renoveren die haven evenals het vliegveld van de hoofdstad Asmara. Daarmee gooit het Arabische land olie op het vuur van de sluimerende vete tussen Eritrea en Ethiopië.
Beide landen vochten tussen 1998 en 2000 over een stukje stoffig grensgebied. Tienduizenden doden vielen tijdens die oorlog. Ondanks een vredesverdrag bestaat er nog altijd intense afkeer van elkaar.
Het Eritrese regime dat de eigen bevolking hardhandig onderdrukt, was jarenlang een internationale paria. Dat beviel Ethiopië. Maar door de belangstelling van de VAE en de financiële steun lijkt Eritrea een nieuwe fase in te gaan. Dat baart Ethiopië grote zorgen, want het vreest dat Eritrea met meer geld ook meer wapens kan kopen.
Toch is Ethiopië ook gebaat bij investeringen uit de Golf. Saudi-Arabië, grotendeels woestijn, huurt land in Ethiopië waarop voedsel wordt verbouwd voor eigen consumptie. Verder werken er zo'n half miljoen Ethiopiërs in Saudi-Arabië en die sturen een deel van hun salaris naar huis. Dat geld is voor honderdduizenden Ethiopische families de belangrijkste bron van inkomsten.
Ruzie met Qatar
De investeringen van de Golfstaten zijn extra beladen omdat Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein ruzie kregen met Qatar. Het drietal beschuldigt Qatar van steun aan terrorisme en sympathie voor het sjiitische Iran, aartsrivaal van het soennitische Saudi-Arabië.
Qatar investeert al sinds meer dan tien jaar op grote schaal in ondernemingen en ontwikkelingsprojecten in de Hoorn. De Afrikaanse landen probeerden neutraal te blijven in de ruzie maar de VAE en Saudi-Arabië dwingen hen partij kiezen. Eritrea verbrak de banden met Qatar na jaren van nauwe vriendschap. Somaliland sloot het luchtruim voor Air Qatar. Ethiopië gaat niet zover.
Wel zette Saudi-Arabië vorig jaar enkele tienduizenden Ethiopiërs het land uit omdat ze illegaal in de Golfstaat verbleven. De dreiging van massale uitzetting lijkt gebruikt te worden om Ethiopië te dwingen de banden met Qatar te verbreken.
Lees ook: 'Jemen valt helemaal uit elkaar'
Toen Saudi-Arabië drie jaar geleden de oorlog in Jemen begon was de Nederlandse Unicef-medewerker Marije Broekhuijsen erbij. 'Dit is het ergste wat ik ooit heb gezien.'
