Goddeloos gebabbel
In de vakantie las ik de biografie van Søren Kierkegaard, geschreven door Joakim Garff. De moderne filosofie en theologie is zonder deze Deen ondenkbaar. Ik heb veel geleerd van de ongelijke broekspijpen waarmee Kierkegaard door Kopenhagen liep. Van kort naar lang en weer terug, van de mens naar God en andersom, was zijn denken altijd in beweging.
Beroemd is zijn breuk met zijn lief Regine Olsen, omdat hij 'getrouwd is met God'. Garff verklaart dit echter uit bindingsangst. Hij zou zijn seksualiteit sublimeren in zijn 'spermaspattende pen'. Nou nou. Ik dacht dat de tijd voorbij was waarin we in elke pen of sigaar een penis zagen.
Kierkegaard had zeker een broek vol neuroses, maar zijn offer van Regine was een positieve keuze omdat hij voor zijn roeping als schrijver ging. Van iemand die haar uitgaansleven opoffert om topsporter te worden, zeggen we toch ook niet dat ze eigenlijk bang is voor jongens?
Garff babbelt maar wat en geeft zo een voorbeeld van wat Kierkegaard een kletscultuur noemt. Ruim anderhalve eeuw geleden voorzag hij al de komst van het mobieltje, 'een handige kleine spreekbuis die je in het hele land kunt horen', en wat dat met mensen zou doen. We spreken en zwijgen niet meer, maar doen iets daar tussenin: kletsen. 'Door dit gebabbel wordt het verschil tussen privé en openbaar opgeheven'.
Dat maakt mensen tot een schim van wie ze zijn. Iemand die bijvoorbeeld op sociale media het bericht deelt dat hij zijn vrouw verloren heeft, reduceert zich tot ieder ander mens die rouwt. Alleen in een persoonlijk gesprek komt zo iemand tevoorschijn. Je hoort de barst in zijn stem, ziet zijn bevende handen, vangt de schaduw in zijn ogen. Van een inwisselbare facebookpost die je 'leuk' kunt vinden, wordt hij een persoon.
God schept de wereld door te spreken: 'Hij sprak en het was er'. In een echt gesprek, waarin zwijgen even belangrijk is als praten, groei je in je eigenheid. Je leert de ander en jezelf kennen. Maar door de kletscultuur, zegt Kierkegaard, vervaagt de horizon van de eeuwigheid. Het zicht verdwijnt op de oneindige levensvragen die ons mens maken, zoals: Waartoe zijn wij op aarde? Wie ben ik eigenlijk? Waarom ben ik eenzaam? Wat is liefde? En de dood, wat kan ik ermee of kan ik er niks mee en is juist dat een donkere gave? In plaats daarvan bellen we: 'Hoi, ik sta in de supermarkt. Wist je dat ze naast kipfilet ook kipdijen hebben?'
Gods grootste vijand is gebabbel. Als horizon van de eeuwigheid waarbinnen mensen als unieke personen gehoord en gezien worden, verdwijnt hij in een wolk van appjes en sms'jes.
Mensen die veel oppervlakkige gesprekken voeren zijn gemiddeld ongelukkiger, melden onderzoekers van de universiteit van Arizona. Begraven we onszelf in gebabbel, dan horen we de ander niet echt en voelen ook onszelf niet gehoord. Is dit gevoel van onbehagen de reden dat er zo'n dringende vraag om erkenning is door politici en de overheid in het algemeen? Zij moeten nu de horizon van de eeuwigheid vertegenwoordigen. Dat is natuurlijk teveel gevraagd, wat tot teleurstelling leidt en nog meer wrok.
Na de breuk trouwde Regine met een andere man. Zij en Søren hebben elkaar nooit meer gesproken. Maar ze zorgden ervoor dat ze elkaar op hun wandelingen tegenkwamen. Dan keken ze elkaar aan - en hun zwijgen bevestigde hoe bijzonder ze voor elkaar bleven.
undefined
