Gloria Wekker: 'Ik ben optimistisch, ook witte student wil verandering'

Een collegezaal met alleen witte studenten uit de middenklasse is 'pedagogisch onverantwoord', vindt Gloria Wekker. Bovendien veel minder leuk dan een klas vol mensen met verschillende culturele achtergronden. "In een monoculturele omgeving hoor je maar één stem, één blik op de wereld en op de wetenschap. Het is veel spannender om les te geven, en te krijgen, in een klas met verschillende perspectieven op de werkelijkheid."

Wekker is voorzitter van de Commissie Diversiteit van de Universiteit van Amsterdam (UvA), die vorige week haar eindrapport presenteerde. De commissie werd in het leven geroepen na de Maagdenhuisbezetting van de winter van 2015. In eerste instantie eisten studenten en medewerkers een democratischer universiteit. Tot actievoerders zich verenigden in the University of Colour, omdat ze vonden dat er in het protest te weinig aandacht was voor diversiteit.

Het lukte om een commissie af te dwingen die naar dat onderwerp onderzoek ging doen, maar bij oprichting zorgde de naam meteen voor ruzie. De commissie mocht niet 'diversiteit en dekolonisatie' heten, omdat het woord 'dekolonisatie' volgens de medezeggenschapsraad te veel weerstand zou oproepen. Voor de University of Colour was die term juist cruciaal. De sporen van de Nederlands koloniale geschiedenis zijn ook op de UvA terug te vinden, meent de groep, en dus moeten het curriculum en de universiteit gedekoloniseerd worden.

De UvA is een weinig diverse omgeving, concludeert de commissie in het eindrapport. Studenten zijn bijna allemaal wit, hoogleraren meestal man. Religie hoort niet in een wetenschappelijke omgeving, is de gedachte, en seksuele voorkeuren doen er niet toe. Bovendien is het curriculum vooral geënt op wetenschappelijk werk uit Europa, de Verenigde Staten of het Verenigd Koninkrijk.

De Vrije Universiteit komt er beter van af. Ook de Erasmus Universiteit in Rotterdam en de Universiteit Leiden denken al langer na over de vraag waarom weinig vrouwen hoogleraren worden of hoe ze meer studenten met een niet-westerse achtergrond kunnen aantrekken.

Talent

Door het gebrek aan diversiteit is het voor de ene student makkelijker om een diploma te halen dan voor de andere, schrijft de commissie. Wekker: "Het meritocratisch ideaal berust op een misverstand. We denken dat we een egalitaire samenleving zijn, waarin iedereen met talent het uiteindelijk wel redt. Maar we zien talent op een bepaalde manier; getalenteerde studenten zijn bijvoorbeeld mondig en hebben een grote woordenschat. Ik zeg niet dat dat fout is, maar het bevoorrecht witte mensen uit de middenklasse."

Nog voor het eindrapport af was, was er op de UvA al discussie over. Vooral het gerucht dat de commissie quota zou gaan voorstellen, leidde tot boze brieven. UvA-emeritus hoogleraar Meindert Fennema noemde Wekker een 'diversiteitsgoeroe' met 'ideologische prietpraat' en publicist Sebastien Valkenberg vreesde dat de UvA 'diversiteitspolitie' zou gaan instellen die een 'broertje dood' zou hebben aan artikel 1 van de Grondwet.

Uiteindelijk beveelt de commissie aan dat de universiteit 'actief' mensen moet aantrekken met uiteenlopende achtergronden. Mocht dat niet lukken dan zouden sommige doelen bindend gemaakt kunnen worden. 'Bijvoorbeeld door middel van quota.' Wekker zou het liefst hebben dat het niet nodig is. "Maar als het zonder echt niet lukt, misschien moet het dan maar."

De commissie stelt verder onder meer voor op elke faculteit vakken te ontwikkelen waarbinnen studenten leren wat de rol van gender, klasse en ras of etniciteit is in de samenleving en in de wetenschap.

Dat raakt aan de boodschap van het werk dat Wekker onlangs publiceerde, waarin ze stelt dat het racisme diep zit in de Nederlandse samenleving, terwijl Nederlanders zelf het idee hebben dat het geen rol speelt. "Maar waar zouden ze ook anders moeten leren?", vraagt Wekker. "We leiden nu mensen op die er geen enkele notie hebben van hoe de samenleving in elkaar zit. Universiteiten zijn machtige instituten. Ze kunnen katalysator zijn voor verandering."

Optimistisch

De UvA gaat nu een 'diversity officer' aanstellen, een functie die bijvoorbeeld de VU al langer kent. Die moet een plan van aanpak maken. Gaat het Wekker allemaal snel genoeg? Ze is even stil, leunt voorover: "Ik denk niet: 'dit varkentje gaan we eens even snel wassen'. Dit is een proces dat constante aandacht vergt. Maar ik ben optimistisch. Ik heb de Commissie Diversiteit niet bedacht hè, die was een wens van de jongeren die in het Maagdenhuis zaten. Zij hebben alle kleuren van de regenboog, ook witte studenten willen verandering. Ik heb dat nooit eerder zo gezien."