Gezocht: natuurkundeleraren

Het doel is om een nieuwe eerstegraads natuurkundeleraar te vinden. Dat eerstegraads is belangrijk, want die zijn schaars. De tweedegraders, de leraren die lesgeven in de onderbouw, zijn nog wel te vinden. Maar natuurkundeleraren die voor de hoogste klassen mogen staan? Moeilijk.

Het Stedelijk Lyceum in Enschede gaat op zoek. Nanine van Gennip, hoofd afdeling P&O, en P&O-adviseur Inge Klaassen zijn de expeditieleiders die de klus moeten klaren. Een dorre bedoening, die zoektocht, want veel natuurkundeleraren zijn er niet. Zo zag hun queeste er uit.

April 2017: een vacature

Natuurkundeleraar Gerard Cleine gaat in de zomer met pensioen. Sinds 2001 werkt hij voor Het Stedelijk Lyceum, jarenlang heeft hij pubers richting het eindexamen geloodst. In mei wordt de vacature voor zijn baan opengesteld, samen met alle andere vacatures die Het Stedelijk Lyceum heeft.

Klinkt dat niet wat laat, voor een pensionering die Van Gennip en Klaassen al een tijdje hadden kunnen zien aankomen? "We moeten eerst precies weten op welke locatie wat nodig is", zegt Van Gennip. Het Stedelijk Lyceum heeft zes locaties en een internationale schakelklas. Eerst moet duidelijk zijn hoeveel leerlingen elke locatie volgend jaar heeft. Voor dat overzicht er is, is het mei.

In de regionale krant Tubantia, de Volkskrant, op websites Intermediair en VK Banen wordt een oproep geplaatst. Wij zoeken docenten, staat daar in. Voor meer informatie moeten leraren naar de website van de school, daar staat welke vacatures Het Stedelijk Lyceum te bieden heeft. In het begeleidende tekstje staat dat het Stedelijk een scholengemeenschap is, dat het volop kansen wil bieden en brede ontplooiingsmogelijkheden. "Vijf jaar geleden was dat genoeg geweest voor flink wat reacties", zegt Klaassen.

Maar de tijden zijn veranderd.

Op de vacature voor de eerstegraads natuurkundeleraar reageren twee mensen. Nummer een heeft zich na het eerste gesprek teruggetrokken en nummer twee heeft niet het juiste diploma en is werktuigbouwkundige.

De zoektocht naar een bevoegde docent duurt voor.

Begin juni 2017: weinig animo

Het vak verandert, zeggen Van Gennip en Klaassen. Het lerarentekort vergt een strategischer benadering van personeelsbeleid. Dat tekort is niet alleen een probleem, benadrukken ze, het is ook leuk dat ze moeten zoeken naar nieuwe manieren om personeel aan te trekken. "We moeten wervende vacatureteksten maken, die passen bij het type docent dat we willen", zegt Van Gennip.

Het is een bloedhete dag, leerlingen lopen in korte broeken en zomerjurkjes. Op 22 juli begint de zomervakantie, begin september verwachten leerlingen een nieuwe natuurkundeleraar. Van Gennip: "We gaan in de toekomst een tekst zodanig opstellen dat mensen denken: dat is cool, ik wil graag voor die school werken".

Maar die teksten wil ze niet zomaar uit haar mouw schudden, het is belangrijk om dat goed te doen. Dus gaat dezelfde vacature, voor die schaarse eerstegraads natuurkundeleraar, nu nog een keer online. In dezelfde kranten en op dezelfde websites. Voor het eerst plaatst de school de vacature ook op LinkedIn, een nieuwe kanaal voor Het Stedelijk Lyceum.

Die ronde levert geen enkele reactie op.

De tekst loopt door onder de afbeelding

Eind juni 2017: het eigen netwerk

Nog een maand tot de zomervakantie en Het Stedelijk Lyceum heeft nog altijd geen natuurkundedocent. De school besluit intensiever gebruik te gaan maken van het eigen netwerk. Klaassen en Van Gennip roepen docenten op de vacature in hun eigen kring en via Twitter te verspreiden. 'Hé mensen', twittert een van de teamleiders dan, 'er is dus een vacature natuurkunde bij mij op school in Enschede. Wil je of ken je iemand?'

De P&O'ers beginnen ook met een belrondje langs de lerarenopleidingen in de regio. Hebben die nog getalenteerde studenten in de aanbieding die binnenkort hun diploma halen?

Beide vrouwen zijn nog niet zenuwachtig, zeggen ze. Het komt wel goed, daar zijn ze van overtuigd. Dat het dit jaar zo lang duurt tot de queeste ten einde is, komt door het tekort aan leerkrachten maar volgens de twee P&O'ers ook door de uitzendbureaus die zich steeds meer op de onderwijsmarkt begeven.

Daar zijn de twee fel op. "De uitzendbureaus romen de markt af", zegt Van Gennip. Moeten scholen misschien toch met die bureaus gaan werken? Ook de onderwijsarbeidsmarkt is een kwestie van vraag en aanbod.

Het Stedelijk Lyceum wil dat liever niet. "Wij willen mensen die binding voelen met de school en dat is problematisch als iemand via een uitzendbureau werkt", zegt Van Gennip. "Daarbij zijn leraren die via die bureaus werken voor ons als school veel duurder dan een leraar die we in dienst nemen."

De natuurkundeleraar is nog niet gevonden en de twee willen er alles aan doen om een structurele oplossing te vinden.

Juli 2017: twee gesprekken

Na een bericht op de facebookpagina van de school, nogmaals een op LinkedIn, een mail naar alle medewerkers en het belrondje langs hogescholen en universiteiten, komen er twee leraren op gesprek. Dat blijkt een herhaling van zetten: een kandidaat trekt zich terug, van sollicitant nummer twee vindt de school dat hij niet bij Het Stedelijk Lyceum past.

De oplossing komt uiteindelijk uit de school zelf. Natuurkundeleraar Cleine wil op verzoek van de school best twee dagen blijven lesgeven. Tweedegraads natuurkundeleraar Gé ten Kampe gaat ermee akkoord zich te laten bijscholen tot eerstegraads leerkracht. Hij volgt nu een masteropleiding die drie jaar zal duren.

"Heeft heeft even geduurd voor die beslissing viel. Maar dat is best logisch", zegt Van Gennip. "Een opleiding gaat hem veel tijd kosten. Maar we vinden het ook goed en belangrijk dat we leraren extra scholing kunnen bieden."

Zodra een leraar in opleiding is mag die lesgeven aan de bovenbouw van havo en vwo, en een tweedegraads leraar is gemakkelijker te vinden dan een eerstegraads docent. De zoektocht naar een nieuwe natuurkundeleraar is weliswaar niet geslaagd maar de missie is toch volbracht. Voor nu krijgen alle leerlingen natuurkunde. Het Stedelijk Lyceum begint zonder openstaande vacatures aan het nieuwe schooljaar.

Op zoek naar de succesformule

Ze moeten anders gaan werken. Dat is Nanine van Gennip en Inge Klaassen, de P&O'ers van Het Stedelijk Lyceum in Enschede, duidelijk. Ooit was het voldoende een personeelsadvertentie te plaatsen en de sollicitanten kwamen vanzelf. Nu niet meer. "Dat wisten we al langer", zegt Van Gennip. "Maar tot nu toe ging het nog wel."

"We gaan nu beter nadenken over de vraag: wie hebben we eigenlijk nodig", zegt Van Gennip. Een docent die tweetalig onderwijs interessant vindt of iemand die zich graag bezighoudt met sport in het onderwijs? "We zullen vaker mensen moeten binnenhalen die al op een andere school werkzaam zijn. Dan helpt het als we kunnen formuleren waar bij ons op school de uitdaging zit."

De P&O'ers organiseren sinds dit schooljaar workshops om gezamenlijk een antwoord te formuleren op die vraag. Van Gennip en Klaassen willen niet over een nacht ijs gaan. Het is de bedoeling dat de hele organisatie betrokken wordt bij dat proces, een externe deskundige helpt daarbij.

Is het ze tegengevallen, de zoektocht naar een natuurkundeleraar? "Uiteindelijk hebben we gewoon kunnen starten", antwoordt Van Gennip. "Ik vind de oplossing die we nu gevonden hebben niet gek, ik vind het zelfs erg goed dat we een van onze docenten de kans kunnen geven zich verder te ontwikkelen."

Die interne scholing zal in de toekomst, als het lerarentekort verder oploopt, nog belangrijker worden, zeggen de twee. Niet alleen zullen meer tweedegraads docenten een masteropleiding volgen tot eerstegrader, er zullen ook steeds meer docenten bijkomen die twee of drie vakken mogen geven. Een scheikundeleraar die een verkorte opleiding volgt voor natuurkunde bijvoorbeeld. Ook de VO-raad, de organisatie van werkgevers in het voortgezet onderwijs, deelt die verwachting.

Verder haalt de school de banden aan met hogescholen en de universiteit in de regio. De lijntjes moeten kort zijn, zodat zo veel mogelijk studenten voor hun stage naar Het Stedelijk Lyceum willen. Zijn ze eenmaal in het vizier, dan kan de school de meest talentvolle leraren in de dop alvast binnenhengelen.

"Het onderwijs kan best log zijn", zegt Van Gennip. "Maar ik heb er ook vertrouwen in dat we aan het bewegen zijn. Ik vind het best spannend, maar dit biedt ook veel mogelijkheden. Ik ben benieuwd hoe dit nieuwe personeelsbeleid gaat uitpakken."

Ook lerarentekort voor andere vakken

Het voortgezet onderwijs kampt voor een aantal vakken met een tekort aan leraren. Voor Duits, informatica, natuurkunde, scheikunde en de klassieke talen hebben scholen moeite de juiste mensen te vinden. De verwachting is dat de tekorten de komende jaren oplopen. Onderzoeksbureau CenterData verwacht dat in 2025 8,5 procent van de vraag naar natuurkundeleraren onvervuld blijft.

Over het algemeen zijn eerstegraads docenten schaarser dan tweedegraads docenten. Dat komt doordat er meer tweedegraders afstuderen en doordat een groot deel van de leraren die met pensioen gaat eerstegrader is. Verder zijn er verborgen tekorten in het onderwijs, te zien aan het aantal lessen gegeven door onbevoegde leraren. Dat zijn leraren zonder het juiste diploma die ook niet in opleiding zijn.

Gemiddeld daalt het aantal onbevoegd gegeven lessen, blijkt uit cijfers van CenterData, maar het percentage stijgt nog wel voor de lessen wis-, natuur- en scheikunde en klassieke talen.

Lees ook: Meer leerkrachten keren na hun pensioen terug voor de klas