Agressie
Geweld tegen agenten stijgt voor vijfde jaar op rij
Opnieuw is het aantal agenten dat te maken krijgt met geweld gestegen. Vorig jaar werden bijna 13.000 meldingen gedaan van agressie en geweld tegen politieagenten, in 2017 waren dat er nog bijna 9600.
Wijkagent Mark Boskma hijst zich al jarenlang in uniform wanneer Leeuwarder voetbalclub Cambuur speelt. De jongens uit de harde kern kennen hem van gezicht en laten zich doorgaans met woorden tot bedaren brengen. Maar eind november is de meute rond het stadion niet te sussen. Tijdens een thuiswedstrijd tegen FC Utrecht belagen relschoppers de politie met glas en stenen, Boskma wordt opgejaagd en komt met collega’s vast te zitten in een steeg. “De ME heeft ons daarna moeten bevrijden”, blikt hij terug op de politiewebsite.
De wijkagent uit Leeuwarden is niet de enige die vorig jaar op agressie stuitte. Boskma en zijn collega’s maakten in 2021 bijna 13.000 keer melding van geweld dat zich tegen hen keerde, zo blijkt uit cijfers van de politie. Ter vergelijking: in 2017 was het aantal meldingen bijna 9600. Sindsdien liep de hoeveelheid geweldsincidenten op, in 2020 maakten agenten 12.500 keer melding van agressie.
Meeste geweldsincidenten tijdens ongeplande arrestaties
Hoewel de politie minder vaak dan voorheen met woorden werd bedreigd, nam het aantal incidenten met zwaarder geweld vorig jaar juist toe. Zo maakten 232 agenten melding van poging tot doodslag, werden er 73 gevallen van zware mishandeling gemeld, en zeiden agenten 108 keer te hebben meegemaakt dat iemand met een voertuig op een collega inreed. Ook opvallend is dat de meeste geweldsincidenten (4965) zich voordeden tijdens arrestaties die niet waren gepland.
De politie noemt de pandemie als verklaring voor het geweld. Door de coronamaatregelen werden lontjes korter en nam het maatschappelijke ongenoegen toe, iets wat tot uiting kwam in de groei van het aantal demonstraties en rellen. Verschillende ontevreden groepen vonden en versterkten elkaar door toedoen van de coronacrisis, en het was steeds aan de politie om de hoogoplopende gemoederen te sussen.
In tijden van onvrede is de politie vaak de tegenpartij, weet ook wijkagent Boskma. Hij zag dat de jeugd overal werd weggejaagd vorig jaar. “Jongeren mochten niks. Als politie hadden we wellicht meer de verbinding moeten zoeken. Dat lukte vanwege drukke diensten minder goed. Ze waren het helemaal zat en konden nergens terecht. Dan merk je in gesprekken dat er onvrede is, niet alleen bij de jeugd, maar ook bij ouderen.”
Tijdens het werk ontwikkelen agenten psychische schade
De rellen tijdens de wedstrijd FC Utrecht-Cambuur zijn Boskma en zijn collega’s niet in de koude kleren gaan zitten. Ook elders in het land ondervonden agenten psychische en geestelijke schade na coronagerelateerde onlusten. De onvoorspelbaarheid van de rellen speelde daarbij mogelijk een rol, stelde Tineke van der Gulik eind vorig jaar in Trouw. Ook noemde de korpspsycholoog van de politie de coronamoeheid van agenten zelf als risicofactor voor posttraumatische stressstoornissen, burn-outs en gewetensnood.
“Agenten zijn natuurlijk ook gewoon mensen en hebben ook weleens twijfels over de maatregelen. Sommige agenten zullen zich ook niet hebben laten vaccineren”, zei Van der Gulik. “Politiemensen zijn professioneel en treden op als dat moet, maar het kan daarnaast lastig zijn om dan op te treden tegen mensen die demonstreren tegen iets waar jij zelf eigenlijk ook op tegen bent.”
Terugdringen geweld niet alleen taak van politie
De politie hamert erop dat politici blijven uitstralen dat geweld tegen publieke figuren onacceptabel is. Volgens de organisatie past de agressie tegen agenten namelijk in een bredere ontwikkeling: ook journalisten, hulpverleners en ambtenaren hebben er vaker dan voorheen mee te maken.
Wijkagent Boskma denkt dat de hele samenleving een rol kan spelen bij het terugdringen van de geweldscijfers. “Het is naar mijn idee een maatschappelijke taak. Van ons, van scholen en van ouders. Men heeft voor een langere tijd online beelden van de politie gezien die louter negatief waren. Dat beeld is dus verslechterd. Agenten moeten nog meer in gesprek gaan en extra zichtbaar zijn in de wijk. Zo kunnen we beter uitleggen wat ons werk inhoudt. Goed contact met de jeugd is cruciaal.”
Ook agenten zelf gebruikten vaker geweld
Niet alleen de politie zelf stuitte vorig jaar vaker op agressie, ook agenten zelf gebruikten meer geweld. In 2020 ging de politie bij ruim 18.000 incidenten over op geweld, meldde de organisatie begin deze maand. Dat zijn pakweg 2000 geweldsincidenten meer dan in het jaar ervoor.
In totaal zijn vorig jaar bijna 36.000 geweldsmiddelen gebruikt. In ruim de helft van de gevallen hanteerde de politie fysiek geweld, zoals duwen of slaan. In 78 gevallen werd gericht op een persoon geschoten, 165 keer loste de politie een waarschuwingsschot. Ook maakten agenten opvallend vaak gebruik van de lange wapenstok, traangas en het waterkanon.
De politie kijkt ook of agenten goed hebben gehandeld tijdens een geweldinzet. In 2021 bleek uit beoordelingen dat 231 agenten buitensporig veel geweld hadden gebruikt. Tegen hen zijn maatregelen genomen, zo stelde de politie.
Lees ook:
PTSS, gewetensnood en burn-outs: de impact van de rellen op agenten
Op meerdere plaatsen keerden relschoppers zich in november tegen de politie. Wat doet dat met agenten?
