'Gemeenten wijzen de weg in klimaatbeleid'

Vandaag: Nicolien van Vroonhoven, ex-Kamerlid voor het CDA en nu wethouder in Hilversum. Zij vindt vooral de lokale dynamiek in het milieubeleid een verademing na 'Den Haag'.

Een fractie met 43 zetels in de Tweede Kamer, kom daar tegenwoordig eens om. Toen Nicolien van Vroonhoven-Kok voor het eerst Kamerlid werd, in 2002, was de CDA-fractie zo groot, dat er een apart 'klasje' kon worden gevuld met nieuwe CDA-parlementariërs. Dertig nieuwe fractieleden kregen samen les in het parlementaire handwerk. In dat klasje zat ook Sybrand van Haersma Buma. Nicolien van Vroonhoven appt hem nog geregeld.

"Het is vijftien jaar geleden, maar ik zie nog hoe we na de verkiezingen met al die nieuwe Kamerleden aan de fractietafel zaten. Het CDA was de grootste geworden. Zo groot, dat de nieuwe gezichten in de meerderheid waren. Er rustte zoveel op onze schouders - het was kort na de moord op Pim Fortuyn. Ik kende de Kamer al een beetje, omdat ik fractiemedewerker was geweest. Maar toch... Vanaf dat moment was het in één keer: hup, het diepe in."

Nicolien van Vroonhoven-Kok (46) is nu wethouder in Hilversum. Acht jaar was ze Kamerlid. Ze voerde namens het CDA het woord over belastingen, asielbeleid en cultuur. In de fractie maakte ze alle vier de kabinetten-Balkenende mee, en hun voortijdig einde. Kabinetten met afwisselend VVD, LPF, D66, PvdA en ChristenUnie als coalitiepartners. Net toen het CDA in 2010 een gedoogakkoord sloot met de PVV van Geert Wilders, verliet ze het Binnenhof. "Achteraf denk ik weleens: ik zou het over willen doen, maar dan met de politieke ervaring die ik nu heb."

Jong talent

Terwijl ze haar werkkamer in het monumentale gemeentehuis van Hilversum binnenloopt, excuseert ze zich. De zwarte tafel, net als het gemeentehuis zelf in de stijl van architect Dudok, zit vol krassen. Ze wijst omhoog. "Een verwarde man heeft gisteravond een steen door het raam gegooid. De scherven zijn net opgeruimd. Het leek niet gericht op mij als wethouder. Meer op het instituut." Ze vertelt er relativerend over. "Ach, gemeentepolitiek komt soms wat dichterbij dan de Haagse politiek. We leven hier met elkaar."

Voor veel kiezers was het Kamerlid Nicolien van Vroonhoven-Kok destijds vooral bekend als 'die jonge vrouw van het CDA'. Ze behoorde tot een nieuwe generatie dertigers in de Tweede Kamer, in een periode dat bij alle politieke partijen opvallend veel jong talent aantrad. Diederik Samsom, Fred Teeven, Ayaan Hirsi Ali en Mark Rutte maakten ook hun debuut.

"Het was in die tijd nog vrij opvallend dat een jonge vrouw Kamerlid werd. Dat is nu veel normaler, maar toen dook iedereen erop. Het genereerde veel aandacht voor mij als politicus, terwijl ik politiek nog onervaren was. Heel lastig soms. En er kwam nóg meer aandacht toen ik het werk in de Kamer ging combineren met de zorg voor kinderen. Voor mij was het vanzelfsprekend dat ik met mijn man een gezin wilde. Maar voor het land was het bijzonder."

Zwangerschap

Wie zoveel jaar later haar naam intikt bij de databank van het Parlementair Documentatiecentrum, vindt daar als omschrijving: 'Een gedegen CDA-Tweede Kamerlid, dat haar Kamerwerk combineerde met de zorg voor een jong, opgroeiend gezin'. "Een intrigerende omschrijving, want eigenlijk staat er toch iets heel normaals?", reageert de Hilversumse wethouder.

Die beschrijving verwijst naar het wapenfeit dat Nicolien van Vroonhoven-Kok in 2008 een van de eerste vrouwen in de Kamer was die zich liet vervangen bij zwangerschap. Daar was eindelijk een regeling voor gemaakt; de eerste vrouwen die er gebruik van maakten werden bedolven onder de publiciteit. Eerder was er niets geregeld. Een Kamerfractie met een hoogzwangere collega kon dan bij belangrijke stemmingen flink in de problemen komen.

Zo werd ze 'het Kamerlid dat drie keer met zwangerschapsverlof ging'. "Uiteindelijk kregen we vijf kinderen. Heel gezellig. We wonen hier om de hoek, dat is superpraktisch. Na schooltijd komen de kinderen soms even langs."

Buitenboordmotor

De meeste oud-Kamerleden die in de lokale politiek belanden, gaan voor het burgemeesterschap. Dat heeft Van Vroonhoven nooit overwogen, zegt ze. "Het burgemeesterschap is het klassieke carrièrepad. Het wethouderschap is risicovoller. Ik weet bijvoorbeeld niet of ik na de raadsverkiezingen van komend jaar weer wethouder word, al hoop ik het van harte. Dat zijn veel onzekerheden; toch ben ik liever wethouder dan burgemeester. Want het is veel persoonlijker: je mag standpunten hebben, je mag fel zijn over wat je belangrijk vindt. Dat kan een burgemeester niet."

Zo werd ze wethouder in Hilversum, waar ze opgroeide en waar ze als ze de hond uitlaat, altijd wel een bekende tegenkomt. "Het grote verschil tussen landelijke politiek en lokale politiek is dat je er zóveel dichter op zit. En dat je direct aan de slag kunt. Als Kamerlid, zeker in zo'n grote fractie als waar ik toen in zat, had ik vaak het gevoel dat ik vooral 'reactief' bezig was. Het kabinet maakt het beleid en een Kamerlid kan een amendement indienen. Hier in de gemeente doen we het samen, en we regelen heel veel dingen zelf. Een wethouder kan een soort buitenboordmotor zijn. Ik geef een ruk aan de gaskabel en we gáán."

Klimaatbeleid

Als wethouder werpt ze alles in de strijd voor haar grote politieke project: duurzaamheid. Dat is ook het onderwerp waar ze haar oud-collega-Kamerlid Sybrand van Haersma Buma geregeld over appt. Om hem aan te sporen: doe meer, ga sneller, zet ook die buitenboordmotor eens aan. "Het grote verschil met het Binnenhof is: daar is het klimaatbeleid een probleem. Lokaal helemaal niet. Hier gonst het, mensen staan gewoon te trappelen om te beginnen met de omslag. Ik kan me niet voorstellen dat dat alleen in Hilversum zo is."

"Wat er lokaal allemaal loskomt aan plannen en wilskracht, dat is ongelooflijk. Zelfs nu ik er middenin zit blijf ik me verbazen. Op een voorlichtingsavond over collectieve aanleg van zonnepanelen komen hier 150 bewoners af. Ze willen liever gisteren dan vandaag intekenen. De gemeenteraad komt met het ene na het andere plan om het dorp klimaatneutraal te maken. Net heb ik weer acht ton gekregen om meteen ook zonnepanelen te plaatsen bovenop de nieuwe regenwateropvang die we gaan bouwen. Een nieuwe woonwijk hier wordt meteen aangelegd zonder gas; dat is niet eens meer een discussie. Het is de sfeer van: 'Waar wáchten we nog op?!' Dan hoor ik hoe bij de kabinetsformatie het CDA, mijn eigen partij, zit te brommen over klimaat. Heel jammer. En onnodig."

Pure innovatie

Ze heeft wel een recept voor de formatie, zegt de Hilversumse wethouder: "Kijk naar hoe gemeenten het doen. Die lopen voor op Den Haag. Lokale politici hebben allang een manier gevonden om samen klimaatbeleid te maken. Natuurlijk moesten we lokaal hier óók politieke tegenstellingen overwinnen. De VVD, bijvoorbeeld, was er in onze gemeente niet zo mee bezig. GroenLinks zag het vooral als háár onderwerp. Dat is voorbij. We vonden een gemeenschappelijke noemer, door klimaatbeleid te gaan benaderen als 'pure innovatie'. Dat maakte het grote verschil. Het werd toekomstgericht, praktisch. Lokale ondernemers doen nu mee, de VVD doet mee, het is iets gezamenlijks geworden."

Het CDA bestuurt in Hilversum samen met D66 en de VVD, dezelfde partijen die in Den Haag al maanden onderhandelen over een kabinet. Tot voor kort zat ook de SP in Hilversum in het college. Die partij trok zich terug na een crisis over het functioneren van een SP-wethouder. "Heel pijnlijk, vooral omdat de vier partijen inhoudelijk goed samenwerkten. Daar lag het niet aan."

Duidelijkheid

Lokaal is klimaatbeleid binnen het CDA geen enkele discussie, zegt Van Vroonhoven. "Ik zie hier in de praktijk dat het CDA-ideaal van het rentmeesterschap nog steeds heel veel mensen aanspreekt. Wij zijn toch de partij die het land goed wil achterlaten voor volgende generaties. Daar herinner ik Sybrand Buma graag aan. Ik zou het een gemiste kans vinden als het CDA gaat regeren met een mager plan voor klimaatbeleid. Er gebeurt al zoveel in het land, maar voor dat laatste stuk hebben we als gemeente echt hulp nodig van het Rijk. Dat kan niet zonder goed regeerakkoord."

Ze noemt onder andere de wens van de gemeente om een oude woonwijk met veel huurwoningen uit de jaren zeventig energieneutraal te maken, een dure operatie die alleen mogelijk is als er geld bijkomt uit een overheidsfonds. Of een andere noodzaak: "Politieke duidelijkheid scheppen voor de langere termijn. Burgers en bedrijven moeten weten waar ze aan toe zijn. Dus niet eerst subsidies geven en een paar jaar later weer intrekken. Die politieke duidelijkheid kan ik als wethouder niet regelen, dat moet het kabinet doen."

Of ze een reactie kreeg van CDA-leider Buma, op haar aanmoediging om ook vol te gaan voor duurzaamheid? "Eén keer. Hij schreef: 'Maak je geen zorgen, het komt goed'. Ik ga hem daar aan houden."

Nicolien van Vroonhoven-Kok

Nicolien van Vroonhoven (46) stapte in 2010 over van de landelijke naar de lokale politiek. Na acht jaar Kamerlid te zijn geweest voor het CDA, zat ze voor die partij in de Haagse gemeenteraad, als fractievoorzitter. Sinds 2014 is ze wethouder in Hilversum.

Van Vroonhoven is kunsthistoricus en fiscaal jurist. Na haar studie was ze medewerker van het CDA-Kamerlid Jan Peter Balkenende, voor hij premier werd. In de Tweede Kamer regelde ze per wet dat kaartjes voor concerten en andere culturele evenementen niet meer voor woekerprijzen doorverkocht kunnen worden. Ze pleitte voor betere regionale spreiding van cultuursubsidie en zette zich in voor de amateurkunst.

Nicolien van Vroonhoven woont met haar man en vijf kinderen in Hilversum. Met haar gezin deed ze onlangs mee aan een proef om honderd dagen afvalvrij te leven. Het gezin heeft nog maar een halve vuilniszak restafval per week.

Lees ook eerdere afleveringen:
- 'Je bent nergens zo ver van de samenleving verwijderd als in de Tweede Kamer'
- ‘Ik vind het lastig om nee te zeggen tegen de burger’