Gemeenten komen onder toezicht

Elf vooral kleine gemeenten gaan in het nieuwe jaar de hete adem van de provincie in hun nek voelen, omdat zij hun financiën niet op orde hebben. Ze moeten van tevoren overleggen over alle grotere uitgaven en begrotingswijzigingen. Ook het grote Apeldoorn staat onder verscherpt toezicht om te voorkomen dat het wegzakt in een financieel moeras. Een enquêtecommissie van de gemeenteraad doet onderzoek naar de financiële handel en wandel van het gemeentelijk grondbedrijf.

Bouwgrond is de achilleshiel van veel gemeenten. De opbrengsten daarvan vallen fors tegen omdat door de crisis nieuwbouwprojecten niet doorgaan of soberder moeten. Vandaar dat de provinciebesturen als toezichthouders extra scherp hebben gekeken hoe gemeenten daarmee omgaan. Dat werpt vruchten af: meer gemeenten nemen hun verlies en boeken - soms vele miljoenen - af op de waarde van hun grond, melden verschillende provincies.

Toch signaleren Gedeputeerde Staten van Zeeland dat sommige Zeeuwse gemeenten nog steeds optimistisch zijn over de opbrengsten van bouwgrond. Volgens het provinciebestuur moet er onderling meer afstemming komen over nieuwbouwplannen. "Het is moeilijk om de omslag te maken van groeigeloof naar realisme, maar de meeste gemeentebesturen zijn wel wakker geschud", legt hoofd Bestuur Arnoud Guikema uit. Zo heeft Vlissingen 12 miljoen euro afgewaardeerd op het Scheldekwartier, een voormalige scheepswerf waar een 'gedurfde' woonwijk wordt gebouwd.

Accountantsbureau Deloitte schatte in oktober dat gemeenten rekening moeten houden met een verlies van 2,9 miljard op niet verkochte grond of lagere winsten op die grond. Maar de voorspelling van Deloitte dat mogelijk 35 gemeenten onder curatele komen van het Rijk, komt dit jaar niet uit. Slechts drie gemeenten zijn onder artikel 12 geplaatst, het zwaarste regime waarbij de provincie iedere cent moet goedkeuren en het Rijk financieel moet bijspringen.

Niettemin signaleren de provincies dat gemeenten het zwaarder krijgen. Ze hebben minder inkomsten, meer uitgaven en teren in op hun vermogen. Utrecht plaatste twee van zijn 26 gemeenten onder preventief toezicht; Renswoude ontkwam op het nippertje door de onroerende-zaakbelasting met 20 procent te verhogen. Zeventien andere kregen een waarschuwing. "Kijken we naar hun meerjarenramingen tot 2016, dan hebben we ernstige bedenkingen. Verdere bezuinigingen zijn onontkoombaar", zegt een woordvoerster van de provincie.

Behalve de strop op de grondexploitatie, drukken komend jaar de sociale uitgaven zwaar op gemeentebegrotingen. De sociale werkvoorziening (sw) zorgde er mede voor dat het Groningse Bellingwedde diep in het rood en dus onder preventief toezicht kwam. Ook bij andere gemeenten hangen sw-bedrijven als een molensteen om de nek. Daarbij komen nog extra uitgaven voor de bijstand.

Het nieuwe jaar brengt nieuwe zorgen. Want het Centraal Planbureau voorspelt een stijging van de werkloosheid en daarmee wordt een nog groter beroep op de bijstand verwacht. De Limburgse Gedeputeerden waarschuwen voor de onzekerheden rond de rijksbijdragen voor de jeugdzorg en de AWBZ, twee taken die mogelijk inclusief bezuinigingen naar gemeenten worden overgeheveld. Vakbond Abvakabo signaleert dat Limburgse gemeenten nu al 1000 banen schrappen, tien procent van het totale aantal. "Elk jaar wordt het moeilijker en vergt het grotere offers", schetsen woordvoerders van Drenthe en Friesland.

Sommige provinciebesturen, zoals in Friesland en Gelderland, sturen aan op fusies van kleine gemeenten om zo hun financiële positie te versterken.

undefined