Gelijkwaardige relatie Poetin en Trump kan ontspannend werken

Aan voorspellingen waagt Dmitri Trenin zich liever niet. Maar de directeur van het Carnegie Centrum in Moskou heeft goede hoop dat de relatie tussen de Verenigde Staten en Rusland verbetert nu Donald Trump aan de macht is.

"Poetin en Trump proberen elkaar te betrekken bij elkaars buitenlandse politieke beleid. Denk aan de oorlog in Syrië. Net als Poetin vindt Trump dat de focus in de oorlog moet liggen op het bestrijden van extremisten." Een verschil met voorganger Barack Obama die volgens hem veel minder duidelijk partij kiest in de Syrische burgeroorlog en voornamelijk het regeringsleger van Assad bestrijdt.

Met Hillary Clinton als president was die koers vermoedelijk niet veranderd, denkt Trenin. Laat staan dat er een toenadering tussen Rusland en de VS zou hebben kunnen plaatsvinden. "De situatie was waarschijnlijk verder verslechterd en dat zou heel gemakkelijk ontaard kunnen zijn in een oorlog."

Trenin is al veel langer van mening dat de Russische president Poetin door westerse en met name Amerikaanse leiders met meer pragmatisme moet worden behandeld. Dat benadrukt hij ook in zijn net uitgebrachte boek: 'Should we fear Russia?'

Wat bedoelt u met pragmatisme?

"Het Westen redeneert vanuit een ideologisch standpunt en zo kijkt het ook naar de relatie met Rusland. Het heeft zoiets van: wij zijn de engelen die onze moderne tijd zullen exporteren. Het doet me denken aan de Sovjetpropaganda. Toen werd de relatie met het Westen ook constant afgebeeld als een ideologische strijd, als een revolutie tegen het kapitalisme.

"Momenteel blijven westerse leiders erop hameren dat Poetins inhumane regime uiteindelijk omver wordt geworpen door een volksopstand. Want Rusland is tenslotte een afbrokkelende macht in de wereld. Dat kleineren en dat opgeheven vingertje werkt niet bij een autoritair regime. Want het enige dat Poetin niet wil, is zwak overkomen.

"Het is een erfenis uit het verleden. Poetin vindt dat zijn voorgangers Michael Gorbatsjov en Boris Jeltsin nooit assertief genoeg zijn geweest in het verdedigen van de nationale belangen van Rusland. Dat wil Poetin voorkomen. Uiteindelijk moet de Amerikaanse president toch zakendoen met deze Poetin en dan kan je elkaar maar beter op een gelijkwaardige manier behandelen."

Kunt u voorbeelden geven?

"De regering Obama heeft Poetin nooit echt als een serieuze onderhandelingspartner gezien. Neem Oekraïne. Begrijp me niet verkeerd, Poetin heeft daar heel veel fouten gemaakt, maar het Westen en de Amerikanen hadden de Russische gevoelens omtrent Oekraïne veel serieuzer moeten nemen. De Russen vinden nu eenmaal dat het land binnen hun invloedsfeer ligt."

Maar Poetin uit toch ook regelmatig kritiek op het Westen?

"Dat doen de Russische media. Poetin zelf is erg correct in zijn taalgebruik, zeker richting andere wereldleiders. Hij heeft geen moreel oordeel. Ik praat Poetins politiek niet op alle onderdelen goed, maar hij blijft wel netjes."

Maakt het uit dat Trump Republikein is? Is hij bijvoorbeeld minder moralistisch richting Rusland?

"Daar kan ik nog geen uitspraken over doen. Maar uit het verleden is niet per se af te leiden dat Republikeinse presidenten een betere relatie met Rusland onderhielden. De democratische ex-president Clinton was bijvoorbeeld goed bevriend met Boris Jeltsin, net als de Republikein Bush senior.

"Grof gezegd kan je het buitenlands beleid van de Amerikanen wel in twee scholen opdelen. De ene focust meer op kracht, op de VS als sterkste macht in de wereld. Dat past beter bij de Republikeinen. Bij de andere school staat de moraal centraal, het verspreiden van de juiste normen en waarden. Zo presenteren de Democraten zich graag. Het is niet verwonderlijk dat Poetin makkelijker overweg kan met een machtspoliticus."

Maar juist de Republikein George W. Bush heeft een belangrijke rol gespeeld tijdens de Rozenrevolutie in Georgië en de Oranjerevolutie in Oekraïne. Voor Bush was dat een manier om de westerse waarden te introduceren in de voormalige Sovjet-Unie.

"Dat klopt. Na de Koude Oorlog is de realpolitik compleet verdwenen. Het ging praktisch alleen nog om het overbrengen van de zogenoemde democratische normen en waarden."

In 2014 zei u in deze krant dat we nog niet konden spreken van een nieuwe Koude Oorlog. Hoe is dat nu? Na de confrontatie tussen de Amerikanen en de Russen in Syrië?

"Ik ben nog steeds van mening dat we het geen Koude Oorlog moeten noemen. Dingen die nu gebeuren, gebeurden toen niet en andersom."

"Maar ik denk wel dat we in een gevaarlijker tijd leven. Want de machtsbalans in de wereld is heel asymmetrisch verdeeld, dat was tijdens de Koude Oorlog heel anders. Ook het wantrouwen en de weinig respectvolle manier waarmee wereldleiders elkaar behandelen is echt nieuw. Zelfs de Russische dictator Stalin en de Amerikaanse president Rooseveld bejegenden elkaar beleefder dan wat we nu zien. Maar ik zie ook een lichtpuntje. De angst voor oorlog met kernwapens is verdwenen."