Geheim van Verbraak: de eenvoudige vraag

Zo wilde hij van Rob Wijnberg (De Correspondent) weten: Moet je altijd alles checken voor je het opschrijft? Natuurlijk moet dat, denkt de kijker. Maar Wijnberg gaf een verrassend antwoord. "Dat is de verwachting, maar toch blijft tachtig procent van de journalistiek professioneel geroddel. Als je wetenschappelijke maatstaven zou hanteren, zou je bijna niets kunnen publiceren."

Aan Privé-hoofdredacteur Evert Santegoeds vroeg Verbraak: Moet het waar zijn? Weer die kijkersreflex: Uiteraard moet dat, zelfs in een roddelblad. Maar Santegoeds bleef secondenlang stil, en zei toen: "Er zijn heel veel gradaties in waarheid, maar het is natuurlijk mooi als een verhaal in één keer klopt."

Verschillende visies
Nipkowschijf-winnaar Verbraak neemt voor zijn nieuwe reeks 'Kijken in de ziel' (NTR) een heel divers groepje van twaalf journalisten onder de loep. Zo uiteenlopend het gezelschap, zo verschillend ook de visies. Op nieuws bijvoorbeeld. VN-hoofdredacteur Frits van Exter citeerde cynisch Evelyn Waugh in diens roman 'Scoop': "Nieuws is voor hen die zich voor niets écht interesseren." Bart Middelburg (Het Parool): "Voor de een zijn het de tieten van Barbie, voor de ander de bloedbaden in Syrië." Ook hier kwam Wijnberg weer met het meest tot nadenken stemmende antwoord: "Nieuws schotelt je een halfwaar, misleidend wereldbeeld voor." Met instemming citeerde hij Joris Luyendijk: "Als je de wereld uitsluitend bekijkt aan de hand van het nieuws weet je aan het eind van de dag precies hoe de wereld níet werkt."

Zoals het jaarlijks terugkerende bericht dat agenten brokkenpiloten zijn, terwijl ze, afgemeten aan het aantal afgelegde kilometers, volgens Wijnberg juist tot de veiligste rijders behoren. "Maar dat gaat er bij 'Pauw & Witteman' niet in."

Nieuws handelt per definitie over de uitzondering, niet over de regel. En de regel is nu juist dat het meeste wél goed gaat. Over die context lees je dus nooit iets, is Wijnbergs kritiek. Met twee delen 'Kijken in de ziel' achter de rug mag je concluderen dat hij tot nu toe de enige is die een vernieuwende zienswijze heeft op de journalistiek.

Journalistieke praxis
De rest blijft min of meer hangen in de vertrouwde journalistieke praxis. Er is wel kritiek, maar die betreft meestal de werkwijze van anderen. Zoals de actiejournalistiek van De Telegraaf. "Dat is manipulatie", vindt Clairy Polak. Over de verslaggeverij in het algemeen wil ze wel kwijt dat 'we het in de moordpartij op Utoya aanvankelijk helemaal verkeerd deden.' "Urenlang gingen we ervan uit dat het om moslims ging, maar het bleek een lange, blonde Viking te zijn. We verzinnen maar wat."

Wat deze kijker zou willen weten: wat zijn de éigen dilemma's en afwegingen van de geïnterviewden? Welke fouten zijn gemaakt en wat voor lering is daaruit getrokken? Over de canard van NRC rond de coma van prins Friso, kregen we uit de mond van adjunct-hoofdredacteur Marike Stellinga niet meer te horen dan dat 'het stuk nog even had moeten blijven liggen.' Zelfreflectie is niet makkelijk, maar hopelijk krijgen we die in komende afleveringen nog wel te zien.