GeenStijl verlost kabinet van netelige kwestie: er komt geen referendum over de donorwet

Volgens initiatiefnemer Bart Nijman is de teller na ruim vijf weken nog niet voorbij de helft. Hij kondigde gisteren op het platform aan per vandaag te stoppen met zijn actie.

'We hebben het geprobeerd, en het is niet gelukt', schrijft Nijman. Hij wil de geregistreerde handtekeningen nog wel uitprinten en woensdag bij de Kiesraad afgeven. Die biedt binnen twee weken uitsluitsel. Mocht de Kiesraad inderdaad concluderen dat GeenStijl en het aanverwante GeenPeil, de limiet voor een raadgevend referendum niet heeft gehaald, dan is de poging officieel van de baan.

Daarmee zou een voor het kabinet zeer netelig scenario van tafel verdwijnen. Rutte-III, dat het raadgevend referendum zo snel mogelijk wil afschaffen, zat allesbehalve te wachten op een volksraadpleging over een gevoelige, nipt aangenomen initiatiefwet van coalitiepartner D66. Een 'nee' zou de regeringspartijen, die verschillend denken over automatisch donorschap, voor een dilemma plaatsen.

Geen wedloop

Met een streep door het donorreferendum neemt ook de druk op de Eerste Kamer af. Die buigt zich over de intrekkingswet van het kabinet en vond het ongemakkelijk om een besluit te nemen terwijl de campagne van GeenStijl gaande was. De fractieleiders wilden niet dat het beeld van een wedloop zou ontstaan. Ze stelden niet te zullen stemmen gedurende de handtekeningenactie.

Nijman ervoer die opstelling van de senaat als de doodsteek voor zijn campagne. "Dat was het slechtste wat ons kon overkomen", zei hij vorige week tegen het AD. "Er was veel aandacht in de media voor de wedloop: wordt het referendum afgeschaft voordat wij de kans hadden om dit referendum op poten te zetten?" De senatoren haalden die spanning in één klap weg, aldus Nijman. "Dat betekent minder aandacht in de pers en dus minder handtekeningen."

Een week later wil GeenStijl 'op geen enkele manier de indruk wekken dat we iemand anders dan onszelf de schuld geven van het niet halen van de benodigde handtekeningen'. Wel heeft Nijman nog een boodschap voor de 'demofobe' coalitiepartijen: als het niet lukt om over elk thema een referendum af te dwingen, 'waarom is de politiek dan toch zo vreselijk bang voor dat middel? Er is geen enkele goede reden om de referendumwet in te trekken.'

Van Rossem was wel degelijk serieus

Op zijn blogs op GeenStijl, onder het pseudoniem Van Rossem, ging hij ongenadig los. Maar de afgelopen weken, in zijn strijd om een referendum over de donorwet, zocht Bart Nijman ineens de nuance. Als gast bij 'Pauw' en in een opiniestuk in de Volkskrant toonde hij zich opvallend serieus. Te serieus misschien. Te redelijk. En in elk geval niet succesvol: de 117.699 handtekeningen die hij ophaalde waren bij lange na niet genoeg om het referendum af te dwingen.

Bij het Oekraïne-referendum, dat hij eerder initieerde vanuit de door hem opgerichte politieke beweging GeenPeil, liet hij de woordvoering over aan Jan Roos. Maar Roos verliet de club om een politiek solo-avontuur aan te gaan, net als Thierry Baudet. Dus trad Nijman bij de donorwet zelf noodgedwongen in de schijnwerpers - al ligt die rol hem van nature minder.

Van meet af aan werden zijn motieven in twijfel getrokken. Wilde hij de democratie bij de mensen brengen, zoals hij zelf zei? Of had hij gewoon zin om het politieke systeem te zieken, zoals critici beweerden?

D66-stofzuiger

Nijman werd in 1981 geboren in het Brabantse Roosendaal, als zoon van een lerares Engels en een ambtenaar bij de sociale dienst. Na het vwo studeerde hij Engels, journalistiek en amerikanistiek. Ook kluste hij veel bij als taxichauffeur, voor het familiebedrijf De Groen.

Hij komt uit een katholiek nest, maar knapte af op het CDA, zei hij vorig jaar in Intermediair. Daarna stemde hij D66 - toen hij nog sterk in de EU geloofde - en vervolgens VVD. Van de PVV moet hij niets hebben: in zijn blogs en op Twitter gaat hij weliswaar tekeer tegen 'die hele schurft-islam', maar 'Korans verbieden en moskeeën sluiten' vindt hij geen oplossingen.

Op GeenStijl verpakt Nijman zijn boodschap steevast in de ronkende taal waar de site patent op heeft: 'tendentieus, ongefundeerd en nodeloos kwetsend'. Zo noemde hij aanhangers van de nieuwe donorwet 'orgaangraaiers', omdat alle burgers automatisch donor worden tenzij ze actief bezwaar aantekenen. Ook waarschuwde hij ervoor dat al onze organen straks verdwijnen in 'Pia Dijkstra's D66-stofzuiger van de staat'.

Cynische schreeuwlelijk

Toch is Nijman niet tegen orgaandonatie. Sterker nog, sinds zijn achttiende is hij zelf donor. Maar wat hem stoort, is het verplichtende karakter van de wet. En het gebrekkige democratische gehalte: de wet glipte door de Eerste en Tweede Kamer doordat één Kamerlid van de Partij voor de Dieren niet kon stemmen als gevolg van vertraging met de trein.

Maar zijn tegenstanders vertrouwden het niet: die cynische schreeuwlelijk van dat forum waar vrouwen en minderheden consequent grof worden beledigd zou nu ineens maatschappelijk betrokken zijn? Vorig jaar riep hij reaguurders nog op om 'seksistische complimentjes' te posten over Volkskrant-redacteur Loes Reijmer, met de vraag: 'Zou u haar doen?' Er volgde breed protest en adverteerders liepen weg. En toen hij GeenPeil vorig jaar liet meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen, haalde de partij nul zetels.

Nee, volgens zijn critici - onder wie de NRC-columnisten Rosanne Hertzberger en Tom-Jan Meeus - wilde Nijman alleen de politiek sarren. Hij zou het vooral hebben voorzien op D66, de bedenker van de donorwet en de regeringspartij die er met moeite mee instemde om binnenkort het referendum af te schaffen.

De blogger ontkent dat hij D66 wilde bashen. Ook de kritiek op zijn stijl wuift hij weg. De toon op GeenStijl is weliswaar sarcastisch, zegt hij, maar de boodschap serieus.

Nijman schrijft het falen van zijn petitie volledig toe aan zichzelf en aan zijn medewerkers. Hoe het nu verder moet, liet hij onlangs al doorschemeren in het Algemeen Dagblad. Op de vraag wat hij bij een nederlaag zou doen, antwoordde hij: 'Dan moet ik een andere hobby gaan zoeken'.

Lees ook: Betutteling maakt ons vrij

Een rookverbod in de horeca en een nieuwe donorwet: in hoeverre mag de overheid zich met onze keuzes bemoeien? Filosofen Ingrid Robeyns en Ivana Ivkovic wegen de argumenten.