Geen nieuwe VUT, geen groots banenplan

Minister Asscher maakte vorige week bekend onder welke voorwaarden sectorale werkgelegenheidsplannen voor financiële steun van de overheid in aanmerking komen. De geharnaste tegenstanders van een nieuwe VUT kunnen gerust zijn: een collectieve regeling voor vervroegd uittreden komt er niet. Maar wie gehoopt had op een massief banenplan om het veelkoppige monster van de massawerkloosheid een forse slag toe te brengen, komt bedrogen uit: de bal blijft op de helft van de sociale partners liggen. De minister accentueert vooral de krijtstrepen.

Die media die daarop berichtten dat het kabinet werkgelegenheidsplannen had gepresenteerd die de deur op een kier zetten voor een nieuwe VUT, maakten zich schuldig aan een dubbele vorm van overdrijving. In de eerste plaats waren het geen eigen werkgelegenheidsplannen van het kabinet, maar slechts de aankondiging dat er voor twee jaar (2014 en 2015) telkens 300 miljoen euro beschikbaar is ter ondersteuning van sectorale plannen om 'iets' ter verbetering van de werkgelegenheidssituatie in een sector (of regio) te doen.

Ook zal er een Actieteam aan de slag gaan om de totstandkoming van sectorplannen te stimuleren, maar dat Actieteam is - volgens de brief aan de Tweede Kamer - geen team van de minister, maar van de Stichting van de Arbeid. De overheid blijft dus op afstand.

Maatwerkoplossing
In de tweede plaats is de minister heel expliciet over plannen waaraan hij zijn zegen - en zijn subsidie - niet zal geven: generieke maatregelen als vervroegde uittreding en werktijdverkorting. Slechts in incidentele gevallen kan een maatwerkoplossing waarbij ouderen in een bedrijf of sector minder gaan werken, op financiële steun rekenen. Maar dan moet die maatwerkoplossing tegelijkertijd wel ruimte scheppen voor jongeren, ouderen een rol geven in hun begeleiding en coaching en/of oudere vakkrachten langer aan het werk houden. Dat lijkt eerder een dichte deur die na luid kloppen wellicht wordt geopend, maar niet nadat door het kijkgat eerst zorgvuldig is bezien wat er allemaal gaande is.

In zijn motivatie is het kabinet kraakhelder. Op lange termijn is grotere participatie van ouderen vanuit demografisch perspectief noodzakelijk. Nu inzetten op collectieve regelingen om vóór de officiële pensioenleeftijd te stoppen met werken, zou een volstrekt verkeerd signaal afgeven, aldus de minister. Hij wil de winst die de afgelopen jaren is geboekt in termen van een hogere gemiddelde pensioenleeftijd niet zomaar uit handen geven. Een andere goede reden om weg te blijven bij collectieve regelingen voor vervroegde uittreding, vormt het feit dat bijvoorbeeld in de techniek nogal wat bedrijven nu al zitten te springen om vakbekwame werknemers, 'zelfs' al zijn dat ouderen. De keuze voor maatwerk, die herhaaldelijk in de brief wordt beleden, lijkt op zich dan ook een verstandige.

De vraag is of, en hoe lang, het kabinet zijn principiële en vanuit langetermijnperspectief gezien respectabele standpunt kan volhouden. Steeds duidelijker zal blijken dat ouderen die eenmaal werkloos zijn geworden in een periode van almaar oplopende werkloosheid, nauwelijks kans hebben weer aan de slag te komen. Steeds luider zal ook als de jeugdwerkloosheid aanhoudt de roep klinken om te voorkomen dat een 'verloren generatie' ontstaat. Steeds vaker ook zal het beeld worden bevestigd dat de last van de crisis zowel onder jongeren als ouderen op een gelukkig nog altijd relatief kleine groep wordt afgewenteld. De groep die werkloos is en werkloos blijft, terwijl een meerderheid - van jong en oud - behalve wat procenten koopkrachtverlies de crisis nog altijd niet aan den lijve ondervindt. Bovendien moeten ouderen die niet meer willen of kunnen nu toch door, terwijl sommige ouderen die graag zouden blijven werken huns ondanks worden ontslagen.

Herverdeling van werk
Naarmate de werkloosheid verder oploopt en langer aanhoudt, zal de druk toenemen om toch tot herverdeling van werk te komen. Het kabinet zou er verstandig aan doen enige soepelheid te betrachten ten aanzien van maatwerkvoorstellen waarin bijvoorbeeld met een substantiële financiële bijdrage van ouderen zelf in een bepaald bedrijf of bedrijfstak serieus werk gemaakt wordt van deeltijdpensioen. Ook hier kan het creëren van overloopgebieden voorkomen dat de dijk straks doorbreekt.

undefined