Geen bier, wel panty's in NS-super

De boodschap was duidelijk toen enkele jaren terug de verzelfstandiging van het spoor werd aangekondigd. NS-Stations, één van de vier zelfstandige werkmaatschappijen, waarin NS werd opgesplitst, moest winst gaan maken. Meer service aan de reiziger èn geld verdienen, luidde de opdracht. Stations, dat moesten prettige, schone en veilige plekken worden, waar de reiziger behalve een kaartje kopen op zijn gemak ook nog even kon winkelen.

Op sommige grote stations was dat gemak er al min of meer, al erkennen Aubert van Engelen en Peter Stulp, de twee directeuren van de nieuwe NS-poot, dat er nog veel gestroomlijnd kan worden. Maar ook de rest van de 366 NS-stations diende zodanig te worden ingericht dat de klant er zich thuis zou voelen. Daar wil NS tot het jaar 2000 jaarlijks best enkele tientallen guldens in investeren.

Tot voor kort zou dat een gecompliceerde operatie zijn geweest omdat - zoals Stulp dat uitdrukt - de stations 'vele beheerders en behoeders' kenden. Naast de NS-dochter Servex, die een deel van de commerciële activiteiten uitbaatte, waren er verschillende andere NS-instanties die verantwoordelijkheid droegen voor een stukje station. De lijnen zijn nu bekort. NS Stations werkt nu met 28 business-managers die verantwoordelijk zijn voor het beheer van alle stations in hun gebied.

In die nieuwe constructie is Servex dochter van NS Stations geworden met als taak de exploitatie van de horecabedrijven. NS Stations zorgt voor de rest van de commerciële activiteiten en de uitbreiding daarvan.

Naar zeggen van Stulp en Van Engelen is voor dat laatste voldoende perspectief. “Dagelijks bezoeken rond een miljoen reizigers de stations. De meesten van hen, de mensen met een retourkaartje, vier maal per dag. Nu al besteden die reizigers zo'n twee miljard gulden op de stations. Dat moet voor nieuwe ondernemers een aantrekkelijk gegeven zijn.”

De eerste resultaten van de nieuwe strategie zijn al zichtbaar. De restauraties opereren nu alle onder de herkenbare naam 'Het Station' en worden op franchise-basis volgens een vaste formule door de ondernemers geëxploiteerd. Naast die restauraties komt er ook meer ruimte voor andere horeca-activiteiten. Van Engelen spreekt over de trend van de 'grazende mens': op elk moment van de dag moet er wat te eten zijn.

Naast de horeca krijgt de nieuwe stationsformule nog drie andere sectoren als belangrijke pijlers: food, zoals supermarktjes, de non food-sector en dienstverlening.

Bij die supermarkten denkt NS niet zozeer aan de traditionele winkels. De schappen zullen worden aangepast aan de wensen van de reizende mens. Kratten bier zullen in de mini-super niet te koop liggen; tandenborstels, panty's, bonbons en een flesje wijn wèl.

Onlangs is er in Utrecht een proefwinkel ingericht om uit te testen welk assortiment het best bij de reiziger in de smaak valt. Om een zuiver beeld van die wensen te krijgen wordt de locatie van de winkel geheim gehouden. Later dit jaar zullen dan de eerste 'reisgemakwinkels' op de stations verschijnen. NS denkt daarbij vooral aan de middelgrote en kleine stations.

In de non food-sector zal vrijwel alles te koop zijn. Van bloemen, boeken, cd's, tot cadeaus en kleding toe. NS Stations praat al geruime tijd met potentiële gegadigden. Dat heeft hier en daar al tot nieuwe verschijningen in de stationshallen geleid. Zo is Den Haag CS onlangs verrijkt met spoorfilialen van de Free Record Shop en Choice Beenmode. Elders verscheen de dassenspecialist Tie Rack.

Ook in de dienstensector denkt NS aan een zo breed mogelijk assortiment. Van stomerij en schoenmaker tot koeriersdiensten en sleutelmakers. Op vier stations zijn al Palthe-zaken gevestigd, waar forenzen 's avonds hun 's morgens gebrachte kleding kunnen afhalen. Nieuw is ook de fotoservice die NS samen met '1 Hour Super Foto' aanbiedt onder de naam '1e Klas Foto's'. Reizigers kunnen daar terecht voor hun vakantiekiekjes.

Een experiment dat inmiddels is beëindigd, omdat het verlies opleverde, was in Maastricht de crêche waar winkelende ouders tijdelijk hun kinderen kunnen parkeren. Het beëindigen van de proef betekent overigens niet dat het plan in de ijskast is verdwenen. Wellicht in een andere vorm komt er een nieuwe proef.

NS Stations streeft ernaar op stations van een bepaalde grootte zoveel mogelijk standaardpakketten aan diensten aan te bieden. Daarom wordt vooral gesproken met ketens om op elk station één voor elke branche herkenbare naam te kunnen voeren. “Maar dat principe kun je natuurlijk niet altijd even strak doorvoeren”, zegt Van Engelen. “Als we in Den Bosch Bossche Bollen willen verkopen, kun je daar natuurlijk ook een plaatselijke bakker voor vragen.”

Hoe breed dat dienstenpakket wordt, hangt af van de grootte van het station. Stulp: “Er zijn stations met meer en met minder commerciële kansen. Tachtig procent van onze reizigers stapt in en uit op twintig procent van de stations. Die zijn dus in ieder geval aantrekkelijk. Maar dat wil niet zeggen dat we de rest van de stations laten liggen. Alleen zullen we daar wat kleinschaliger opereren. Met één 'convenience store' bijvoorbeeld, waarin alle diensten worden samengebracht.”

Het eenvoudigst zal de formule kunnen worden toegepast op de stations die nu verbouwd worden. “Station Leiden is daar een voorbeeld van. Daar kon al bij het ontwerp rekening worden gehouden met de nieuwe strategie”, zegt Stulp