Geeft niks dat ik door dat coma m’n ego verloor

Wat hebt u meegemaakt?

„Het was in 1984. Ik liep met mijn vriendin een shoarmazaak op de Amsterdamse Rozengracht binnen en we wilden een shoarma bestellen.

Na ons kwam een oude Marokkaanse man binnen en die werd eerst geholpen. Mijn vriendin maakte er een opmerking over, en ik grinnikte daarom.

Toen kwam de man die achter de bar met een groot mes shoarma aan het afsnijden was woedend onze kant uit zetten, met zijn mes in de aanslag.

Ik duwde mijn vriendin naar buiten en hield de glazen deur dicht, totdat hij weer terugliep. Toen ik een meter of tien gelopen had, zakte ik in elkaar. Een hartinfarct. Vanaf boven de elektriciteitskabels van de trams zag ik mezelf liggen, wel tien minuten keek ik toe hoe iemand mij hartmassage gaf totdat ik achter mijn lichaam aan de toegesnelde ambulance in ging.

Ik ben elf dagen in coma geweest en werd wakker met een ernstige hersenbeschadiging. Ik herkende zelfs mijn tweelingbroer niet meer. Mijn oudste broer nam me mee naar de Tibetaanse verlichte meester Trumgpa Rinpoche, bij wie hij in de leer was, en die even in Nederland was.

De rinpoche keek dwars door me heen, en zei: Just meditate. Ik keek hem aan en zei: Sure. Hij voegde er streng aan toe: The proper way. Mijn broer vertelde de rinpoche dat ik een bijna-doodervaring had gehad, maar de leraar keek daar niet van op. „Iedereen ziet zichzelf als hij dood gaat”, reageerde hij, „maar je bent nog hier, dus mediteer!”

Ik ben met mijn tweelingbroer een maand ’op de juiste manier’ gaan mediteren in Ierland – van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat, en daarmee heb ik een herstel van mijn geheugen bewerkstelligd dat de specialist nooit eerder had gezien bij iemand die langer dan zes uur in coma was geweest.’’

Wat voor een inzicht heeft het u gegeven?

„Je kunt in meditatie met jezelf aan de slag gaan, proberen jezelf te verwerkelijken, maar je kunt ook een bewustzijn op gang brengen waarin je er zelf helemaal niet toe doet. Dit laatste heeft me erg geholpen. Door mijn coma wist ik toch al niet meer zo goed wie ik was, en dankzij meditatie heb ik ontdekt dat dit juist heel waardevol is. Ons hele levensdrama is namelijk gebaseerd op de rollen die we spelen. Door meditatie ben ik in gaan zien dat we vol zitten met verhaaltjes over wie we denken of pretenderen te zijn. Alles wat we hebben geleerd en waarnemen is een vorm van fantasie die we voor echt houden maar die doorzien kan worden met meditatie. Dankzij mijn coma heb ik geleerd dat er iets achter mijn egocentrische levensverhaal ligt dat boeiender is dan dit ego denkt te zijn.’’

Bent u een gelovige?

„Ik geloof niet, ik weet. Ik heb mezelf zien liggen, ben dus buiten mijn lichaam geweest. Ik wéét dus dat bijvoorbeeld de dood geen einde is.

Een paar jaar geleden kreeg mijn oudste broer te horen dat hij kanker had en nog maar een maand zou leven. De laatste week lag hij op zijn bed in de huiskamer en hebben wij met tien mannen en vrouwen een boeddhistische meditatie gehouden die past bij overlijden. De meditaties en recitaties gingen dag en nacht door. De tekst die we reciteerden was duizend jaar geleden geschreven en ging over het loslaten van allerlei zaken die als fantasie kunnen worden doorzien. Toen het einde echt naderde weigerde hij nog morfine in te nemen, hij wilde het bewust meemaken. Ik zat naast zijn bed en zei als laatste tegen hem: ’iedereen ziet zichzelf als hij dood gaat’. Mijn broer lachte. De recitatie ging voort. Precies op het moment dat het ging over het totale loslaten van alles, blies mijn broer zijn laatste adem uit.

Sindsdien heb ik een droom waarin ik geloof: ik wil in het centrum van Trumgpa Rinpoche, een kasteel in Frankrijk, waar ik vierenhalf jaar heb gewoond, een stervensbegeleiding opzetten die mensen begeleidt bij het sterven zoals mijn broer gestorven is.”