Gaga's artistieke kapsones

Links: het Nederlandse fotografenduo Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin, toont Lady Gaga in allerlei kunstige incarnaties.

Rechts: Vorige maand. Lady Gaga arriveert bij het Ritz Carlton Hotel in Berlijn.

Nee, het is niet zomaar een nieuw album. 'Artpop' wordt een 'omgekeerde Warholiaanse expeditie', zo kondigde Lady Gaga eerder dit jaar aan. Oftewel: zoals Andy Warhol ooit de popcultuur, in de vorm van soepblikken en filmsterren, de museumzaal binnenbracht, zo wil Lady Gaga nu de wereld van de hogere kunst de popmuziek binnenhalen.

Nogal een ambitie, zo op het eerste gehoor. Dat was dan ook de tendens van de meeste commentaren: poeh poeh, wat een pretenties heeft mevrouw! En inderdaad, het is ook een onzinnige ambitie, laten we daar gelijk duidelijk over zijn. Maar dan niet omdat ze te hoog gegrepen is. Eerder vanwege het tegendeel: het betreft hier een ambitie die al lang en breed is waargemaakt.

Te beginnen bij Andy Warhol zelf, die zich niet beperkte tot het verpoppen van de kunst, maar zich andersom ook bemoeide met de muziek van zijn protegés, The Velvet Underground. Niet alleen ontwierp hij die iconische bananenhoes, hij drong de band ook het fotomodel Nico als zangeres op.

Sindsdien is het eigenlijk niet meer opgehouden met de kruisbestuivingen tussen popmuziek en hogere kunst. Van de conceptuele kunstenares Yoko Ono die het als zangeres probeerde, via de kunstacademiemuziek van Roxy Music, langs Damien Hirst die een voetbalknaller opnam, tot aan Beyoncé, die zich een paar jaar geleden in de clip voor het nummer 'Countdown' nadrukkelijk door een stuk van de Belgische choreografe Anne Teresa De Keersmaeker liet inspireren.

Tovenaarsleerling van Warhol
Trouwens, is een muzikant niet per definitie een kunstenaar? Van Lady Gaga kun je dat in ieder geval wel zeggen. Een 'tovenaarsleerling van Andy Warhol', noemde een collega haar drie jaar geleden niet voor niets in deze krant. Ze was niet alleen de artieste die pakkende singles kon schrijven, ze was ook een rondwandelend performancekunstwerk. In een jurk van lappen vlees verscheen ze op de Video Music Awards, en daarmee ontketende ze een wereldwijd debat over wat ze daar precies mee had willen zeggen. Een statement over de vleesmarkt die zo'n show uiteindelijk is? Iets met gender of seksualiteit? Shockeren om het shockeren? En ging ze daarbij niet ietsje te ver?

Een artistieke meesterzet, kortom. Het belichaamde alles wat er leuk was aan Gaga: haar onbeschaamde voorliefde voor exces, en het feit dat ze geen popsterretje was dat Amerika met brave teksten naar de mond praatte, maar dat de cultus rondom het lichaam slim onderdeel maakte van haar act.

De vraag is dus, wat Lady Gaga met 'Artpop' nog voor kunstzinnigs aan zichzelf toe te voegen heeft. In elk geval een waterval aan artistieke referenties. De hoes werd ontworpen door Jeff Koons, en in de achtergrond zien we de Venus van Botticelli. De promotiefoto's zijn van de hand van het Nederlandse fotografenduo Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin, en tonen Gaga in allerlei kunstige incarnaties. Het openingsnummer op de plaat heet bovendien 'Aura', en dan zullen bij sommigen de gedachten gelijk uitgaan naar Walter Benjamin, die een beroemd essay schreef over het 'aura' van kunstwerken in de consumptiemaatschappij, dat als een soort startschot voor de theorievorming over popart geldt.

Maar laten we ons niet in zulke academische speculatie verliezen, en vooral naar de muziek zelf luisteren. Dan moet de conclusie toch zijn: op 'Artpop' doet Gaga waar ze goed in is, namelijk het maken van dichtgesmeerde elektropop, die je soms naar lucht doet happen, maar zich even vaak genadeloos vasthaakt in je hoofd. Gaga heeft een geweldig gevoel voor goede popwendingen, en dat is ze op deze nieuwe plaat niet verloren. Maar de invloed van hogere kunst? Mwoah.

Gedweep met kunst
En daardoor komt het wat onbeholpen over dat Lady Gaga ons zo nadrukkelijk haar artistieke agenda door de strot duwt. Vier jaar geleden was ze nog de belichaming van een kunstwerk, en dat sprak voor zich. Nu vindt ze het, bijvoorbeeld in het titelnummer, nodig om het er heel expliciet in te hameren dat ze niet alleen pop is, maar ook een cultureel fenomeen.

Daarbij komt dat al dat gedweep met kunst nou niet bepaald de tegendraadse zet is die we van haar zouden verwachten. Integendeel, het past naadloos in de trend van de afgelopen tijd, dat gearriveerde kunstenaars en popsterren bij elkaar op schoot gaan zitten.

Kanye West liet kunstenaar George Condo de hoes voor zijn album 'My Beautiful Dark Twisted Fantasy' ontwerpen. Kanye West en collega Jay-Z komen geregeld in hun Maserati langsrijden op allerlei poenerige kunstbeurzen als Art Basel en Art Miami. Jay-Z ging zich op zijn laatste album te buiten aan artistieke name-dropping, voerde zijn nummer Picasso Baby urenlang in een galerie op voor de voltallige kunstelite van New York, en noemde dat 'performance art'.

Onder de bezoekers bevond zich ook de koningin der performancekunstenaars, Marina Abramovic, die daarna steun kreeg van haar vrienden in de popmuziek voor een crowdfundingactie om een 'Marina Abramovic Institute' op te richten. Lady Gaga ging er zelfs voor uit de kleren.

Het is een gezellig jetsetfeestje. Maar ergens knaagt er ook iets. Want terwijl ze in de galeries van New York de muziek van Jay-Z tegenwoordig geweldig vinden, werd zijn laatste plaat in hiphopkringen lauw ontvangen. Marina Abramovic was altijd een onomstreden grootheid, maar haar glamoureuze overexposure lijkt haar nu tegen te werken: er worden ineens ludieke crowdfundingsacties georganiseerd om haar met pensioen te sturen.

En Lady Gaga? Tja, die heeft ook niet meer het monopolie op shockeren. Lijdzaam moet ze toezien hoe de postpuberale fratsen van de 20-jarige zangeres Miley Cyrus, die te pas en te onpas met haar kont zwabbert, tegenwoordig eigenlijk voor meer ophef zorgen dan haar eigen stunts. Misschien is Gaga, op haar 27ste, na vijf jaar in de spotlights, gewoon wel een beetje meer volwassen, een beetje meer gearriveerd, en is 'Artpop' haar manier om haar bijdrage aan de popcultuur van vandaag nog eens te onderstrepen.

Maar ondertussen klinkt de plaat wel ietsje braver, minder speels, minder tegendraads dan de voorgangers. Erg? Helemaal niet. Zoals gezegd, hij staat vol bonafide hits, die we zeker nog terug zullen horen.

Maar dat is dan uiteindelijk de paradox van 'Artpop'. Gaga wilde ermee benadrukken dat ze meer is dan een doorsnee popster, maar klinkt tegenwoordig meer dan ooit als precies dat: een doorsnee popster.

Nee, het is niet zomaar een nieuw album. 'Artpop' wordt een 'omgekeerde Warholiaanse expeditie', zo kondigde Lady Gaga eerder dit jaar aan. Oftewel: zoals Andy Warhol ooit de popcultuur, in de vorm van soepblikken en filmsterren, de museumzaal binnenbracht, zo wil Lady Gaga nu de wereld van de hogere kunst de popmuziek binnenhalen.

Nogal een ambitie, zo op het eerste gehoor. Dat was dan ook de tendens van de meeste commentaren: poeh poeh, wat een pretenties heeft mevrouw! En inderdaad, het is ook een onzinnige ambitie, laten we daar gelijk duidelijk over zijn. Maar dan niet omdat ze te hoog gegrepen is. Eerder vanwege het tegendeel: het betreft hier een ambitie die al lang en breed is waargemaakt.

Te beginnen bij Andy Warhol zelf, die zich niet beperkte tot het verpoppen van de kunst, maar zich andersom ook bemoeide met de muziek van zijn protegés, The Velvet Underground. Niet alleen ontwierp hij die iconische bananenhoes, hij drong de band ook het fotomodel Nico als zangeres op.

Sindsdien is het eigenlijk niet meer opgehouden met de kruisbestuivingen tussen popmuziek en hogere kunst. Van de conceptuele kunstenares Yoko Ono die het als zangeres probeerde, via de kunstacademiemuziek van Roxy Music, langs Damien Hirst die een voetbalknaller opnam, tot aan Beyoncé, die zich een paar jaar geleden in de clip voor het nummer 'Countdown' nadrukkelijk door een stuk van de Belgische choreografe Anne Teresa De Keersmaeker liet inspireren.

Tovenaarsleerling van Warhol
Trouwens, is een muzikant niet per definitie een kunstenaar? Van Lady Gaga kun je dat in ieder geval wel zeggen. Een 'tovenaarsleerling van Andy Warhol', noemde een collega haar drie jaar geleden niet voor niets in deze krant. Ze was niet alleen de artieste die pakkende singles kon schrijven, ze was ook een rondwandelend performancekunstwerk. In een jurk van lappen vlees verscheen ze op de Video Music Awards, en daarmee ontketende ze een wereldwijd debat over wat ze daar precies mee had willen zeggen. Een statement over de vleesmarkt die zo'n show uiteindelijk is? Iets met gender of seksualiteit? Shockeren om het shockeren? En ging ze daarbij niet ietsje te ver?

Een artistieke meesterzet, kortom. Het belichaamde alles wat er leuk was aan Gaga: haar onbeschaamde voorliefde voor exces, en het feit dat ze geen popsterretje was dat Amerika met brave teksten naar de mond praatte, maar dat de cultus rondom het lichaam slim onderdeel maakte van haar act.

De vraag is dus, wat Lady Gaga met 'Artpop' nog voor kunstzinnigs aan zichzelf toe te voegen heeft. In elk geval een waterval aan artistieke referenties. De hoes werd ontworpen door Jeff Koons, en in de achtergrond zien we de Venus van Botticelli. De promotiefoto's zijn van de hand van het Nederlandse fotografenduo Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin, en tonen Gaga in allerlei kunstige incarnaties. Het openingsnummer op de plaat heet bovendien 'Aura', en dan zullen bij sommigen de gedachten gelijk uitgaan naar Walter Benjamin, die een beroemd essay schreef over het 'aura' van kunstwerken in de consumptiemaatschappij, dat als een soort startschot voor de theorievorming over popart geldt.

Maar laten we ons niet in zulke academische speculatie verliezen, en vooral naar de muziek zelf luisteren. Dan moet de conclusie toch zijn: op 'Artpop' doet Gaga waar ze goed in is, namelijk het maken van dichtgesmeerde elektropop, die je soms naar lucht doet happen, maar zich even vaak genadeloos vasthaakt in je hoofd. Gaga heeft een geweldig gevoel voor goede popwendingen, en dat is ze op deze nieuwe plaat niet verloren. Maar de invloed van hogere kunst? Mwoah.

Gedweep met kunst
En daardoor komt het wat onbeholpen over dat Lady Gaga ons zo nadrukkelijk haar artistieke agenda door de strot duwt. Vier jaar geleden was ze nog de belichaming van een kunstwerk, en dat sprak voor zich. Nu vindt ze het, bijvoorbeeld in het titelnummer, nodig om het er heel expliciet in te hameren dat ze niet alleen pop is, maar ook een cultureel fenomeen.

Daarbij komt dat al dat gedweep met kunst nou niet bepaald de tegendraadse zet is die we van haar zouden verwachten. Integendeel, het past naadloos in de trend van de afgelopen tijd, dat gearriveerde kunstenaars en popsterren bij elkaar op schoot gaan zitten.

Kanye West liet kunstenaar George Condo de hoes voor zijn album 'My Beautiful Dark Twisted Fantasy' ontwerpen. Kanye West en collega Jay-Z komen geregeld in hun Maserati langsrijden op allerlei poenerige kunstbeurzen als Art Basel en Art Miami. Jay-Z ging zich op zijn laatste album te buiten aan artistieke name-dropping, voerde zijn nummer Picasso Baby urenlang in een galerie op voor de voltallige kunstelite van New York, en noemde dat 'performance art'.

Onder de bezoekers bevond zich ook de koningin der performancekunstenaars, Marina Abramovic, die daarna steun kreeg van haar vrienden in de popmuziek voor een crowdfundingactie om een 'Marina Abramovic Institute' op te richten. Lady Gaga ging er zelfs voor uit de kleren.

Het is een gezellig jetsetfeestje. Maar ergens knaagt er ook iets. Want terwijl ze in de galeries van New York de muziek van Jay-Z tegenwoordig geweldig vinden, werd zijn laatste plaat in hiphopkringen lauw ontvangen. Marina Abramovic was altijd een onomstreden grootheid, maar haar glamoureuze overexposure lijkt haar nu tegen te werken: er worden ineens ludieke crowdfundingsacties georganiseerd om haar met pensioen te sturen.

En Lady Gaga? Tja, die heeft ook niet meer het monopolie op shockeren. Lijdzaam moet ze toezien hoe de postpuberale fratsen van de 20-jarige zangeres Miley Cyrus, die te pas en te onpas met haar kont zwabbert, tegenwoordig eigenlijk voor meer ophef zorgen dan haar eigen stunts. Misschien is Gaga, op haar 27ste, na vijf jaar in de spotlights, gewoon wel een beetje meer volwassen, een beetje meer gearriveerd, en is 'Artpop' haar manier om haar bijdrage aan de popcultuur van vandaag nog eens te onderstrepen.

Maar ondertussen klinkt de plaat wel ietsje braver, minder speels, minder tegendraads dan de voorgangers. Erg? Helemaal niet. Zoals gezegd, hij staat vol bonafide hits, die we zeker nog terug zullen horen.

Maar dat is dan uiteindelijk de paradox van 'Artpop'. Gaga wilde ermee benadrukken dat ze meer is dan een doorsnee popster, maar klinkt tegenwoordig meer dan ooit als precies dat: een doorsnee popster.

undefined