Friso ging eigen weg

Het vooruitzicht om in plaats van Willem-Alexander zijn moeder Beatrix als koning te moeten opvolgen, was voor de toen 12-jarige prins Friso blijkbaar afschrikwekkend genoeg om het vriendje tot de orde te roepen.

De uitspraak is grappig, maar geeft een op zijn minst onvolledig beeld van prins Johan Friso van Oranje-Nassau van Amsberg (25 september 1968; Utrecht) . Hij was wel degelijk bereid om zonodig troonopvolger te zijn en bereidde zich daar ook op voor. Tegelijk koos prins Friso er al op jonge leeftijd voor om zijn eigen weg te gaan. Dat kon hij ook doen in de wetenschap dat Willem-Alexander werd klaargestoomd voor het koningschap. In dat opzicht is zijn broederlijke bezorgdheid tijdens de stoeipartij op Huis Ten Bosch wel weer goed te plaatsen.

Volgens huisvriend Huub Oosterhuis was prins Claus 'geïntrigeerd' door zijn tweede zoon "omdat Friso zichzelf een bepaalde vrijheid gunde die hem aansprak. Hij had een eigen leven, hij was er vaak ook niet. Ik denk dat de positie die Friso koos, de positie was die Claus had willen kiezen: onafhankelijk en kritisch", aldus Oosterhuis in 2006 in NRC Handelsblad. Op advies van zijn vader voerde Friso met deze krant een van zijn weinige vraaggesprekken. "Zodat mensen beter weten wie jij bent. Ze kennen je niet", had zijn vader eerder tegen hem gezegd.

Prins Claus, overleden in oktober 2002, heeft veel invloed gehad op zijn zoon. "Ik bewonderde hem om de manier waarop hij met mensen omging. Hij leerde ons kritisch na te denken. Samen met mijn moeder gaf hij ons de ruimte om onszelf te ontdekken en onze eigen keuzes te maken", aldus Friso in het NRC-interview. Zijn moeder noemde hij ook een voorbeeld. "Ze werkt hard, heeft oog voor detail en is een perfectionist."

Thuis, in het kasteeltje Drakensteyn bij Lage Vuursche, heerste een warme sfeer. "Als het kon, waren mijn ouders er voor ons. Het was warm thuis. Er waren natuurlijk regeltjes. Niet met je ellebogen op tafel zitten. Vandaag zou onze opvoeding misschien streng worden genoemd." Met zijn broers Willem-Alexander en Constantijn had Friso een 'onafhankelijke en goede' verhouding. "In gezinnen met drie jonge kinderen dicht bij elkaar zie je volgens mij vaak dat twee zich tegen één keren. Bij ons waren dat nooit dezelfde twee en dezelfde ene. Dat wisselde. We deden veel met elkaar, maar we hadden ook onze eigen vrienden en onze eigen levens."

Friso hield er rekening mee dat hij zijn moeder zou moeten opvolgen als Willem-Alexander zou wegvallen. Hij nam ter voorbereiding privélessen Nederlands recht en parlementaire geschiedenis. "Er is", zei Friso, "nooit sprake van geweest dat ik onder mijn rechten en plichten zou willen uitkomen". Het koningschap is "niet iets dat je echt noodzakelijkerwijs wilt doen als je als kind binnen deze familie opgroeit en ziet hoeveel het vereist om deze functie te vervullen".

Na kleuterschool, lagere school en middelbare school in Baarn en - vanaf 1980, toen Beatrix koningin werd - in Den Haag ging de als zeer intelligent omschreven Friso voortvarend aan de studie. Na een technische opleiding in de Verenigde Staten volgde hij de studie lucht- en ruimtevaarttechniek aan de Technische Universiteit Delft en tegelijk de studie bedrijfseconomie aan de Erasmus-universiteit in Rotterdam.

Friso's belangstelling voor techniek en economie is terug te vinden in zijn latere banen en nevenfuncties. Bij adviesbureau McKinsey vervulde Friso twee jaar de functie van fellow consultant. Na het behalen van een graad in bedrijfskunde ging Friso in 1999 bij zakenbank Goldman Sachs in Londen werken om telecom-, media- en technologiebedrijven te adviseren over financiering, fusies en overnames.

In Londen woonde Friso samen met zijn vrouw Mabel en hun dochters Luana (2005) en Zaria (2006). Het huwelijk met Mabel Wisse Smit leidde ertoe dat Friso werd buitengesloten van de erfopvolging. Mabel had toenmalig minister-president Balkenende 'onvolledig' voorgelicht over haar eerdere betrekkingen met crimineel Klaas Bruinsma. Dat was voor Balkenende aanleiding om de Tweede Kamer geen toestemming voor het huwelijk te vragen, waardoor Friso niet meer in aanmerking kwam om zijn moeder of broer Willem-Alexander als koning op te volgen.

Friso had het daar moeilijk mee, erkende hij in het tv-interview kort voor zijn huwelijk. "Nee, ik ben niet opgelucht. Je groeit op met de gedachte dat als alles gaat zoals gepland, je in de lijn van de troonopvolging blijft. Dan moet je even slikken om te accepteren dat je er toch niet meer bij zit. Maar je moet op een gegeven moment de feiten accepteren zoals ze zijn en niet eindeloos doormekkeren over dingen die je niet kunt veranderen."

Friso leerde Mabel Wisse Smit begin 2000 kennen bij zijn schoonzus Laurentien. In 2003 vroeg hij haar in Mexico ten huwelijk, voor de gelegenheid gekleed in een Mexicaans pak en met rozen en champagne bij zich. Friso zag zichzelf echter niet als romantisch. "Op een schaal van tien zal ik als romanticus nooit hoger dan een zes of zeven scoren. Ik schrijf geen lange gedichten over de ware liefde, maar ik geloof er wel in. Als die langskomt, moet je je kans niet voorbij laten gaan", zei hij in het NRC-interview. Mabel noemde hij (in 2004 bij de NOS) "een heel lieve vrouw; ik ken niemand die zo'n impact op mijn leven heeft gehad als Mabel".

Prins Friso zou op maandag 20 februari met zijn vrouw en dochters en de rest van de koninklijke familie in het Oostenrijkse Lech hebben geposeerd voor fotografen en cameraploegen. In plaats daarvan stonden zij voor het Landeskrankenhaus in Innsbruck, waar steeds duidelijker werd dat Friso de gevolgen van de lawine niet meer te boven zou komen.

Begin maart 2012 werd Friso overgebracht naar het Wellington-ziekenhuis in zijn woonplaats Londen. Koningin Beatrix bezocht haar zoon daar vrijwel elk weekeinde. In november deel de Rijksvoorlichtingsdienst mee dat de prins "sinds kort af en toe tekenen van zeer gering bewustzijn" vertoonde. Bisschop Tutu, een goede bekende van Mabel, klapte later uit de school dat Friso zijn ogen opende en glimlachte toen zijn vrouw hem kuste, maar daarna weer in zijn comateuze toestand terugzakte.

In juli 2013 werd Friso vanuit Londen overgebracht naar zijn vroegere ouderlijk huis, paleis Huis ten Bosch in Den Haag, waar hij vandaag is overleden.

undefined