Fries kunnen verstaan gaat veel scholen al ver genoeg

'Sis tsiis' heet de actiegroep die gisteravond een fakkeloptocht hield op het Zaailand in Leeuwarden. Weet iemand nog wat dat betekent? Het gemiddelde Friese kind zou de woorden uitgesproken wel verstaan, kunnen vertalen naar 'zeg kaas' of zelfs 'say cheese', maar lezend of schrijvend wordt het al een stuk lastiger.

En dat is precies waarom zo'n vijftig taalminnende demonstranten de straat op gingen: het schoolvak Fries was al tientallen jaren zwak, maar de aanpak van de provincie om het eindelijk te verbeteren, faalt. Schrijfster Friduwih Riemersma krijgt er een brok van in de keel. "Jammer dat veel scholen ons niet kunnen zien omdat ze vanavond kerstdiner vieren, maar we voelden dat we dit jaar nog van ons moesten laten horen."

De tijd dringt volgens Sis tsiis omdat de provincie momenteel gesprekken voert met alle 420 basis- en 80 middelbare scholen in Friesland over de stand van hun Friese taalonderwijs. Van de 110 scholen die de provincie al bezocht heeft, geeft 57 procent aan dat ze de komende tijd liever niets doen aan Friese schrijf- of leesvaardigheid. Ze willen niet verder gaan dan het leren verstaan van het Fries en de leerlingen een positieve houding jegens de taal bijbrengen. Deze scholen kregen van de provincie een ontheffing voor de duur van vier jaar.

Sietske Poepjes, de gedeputeerde die verantwoordelijk is voor het verbetertraject Taalplan Frysk, begrijpt de zorgen van de Friezen - 'onze taal raakt ons allemaal in hart en ziel' -, maar bezweert dat de scholen over vier jaar echt verbetering moeten laten zien. "Dan moeten deze scholen Fries taalonderwijs ontwikkeld hebben. Ik begrijp best dat in de Nederlandstalige Stellingwerven nooit 100 procent Fries onderwijs gegeven zal worden, maar in de 'diep-Friese' gebieden als Makkum of Dokkum, waar ik zelf vandaan kom, spreken veel kinderen tot hun vierde niets anders dan Fries. Daar moet meer mogelijk zijn op school."

undefined

Wisselende kwaliteit

In 2014 kreeg de provincie Friesland van het Rijk de bevoegdheid overgedragen om het Friese onderwijs te verbeteren. Al jaren uitte de Onderwijsinspectie kritiek op de wisselende kwaliteit van het schoolvak. "Scholen moesten wel Friese les geven, maar stuitten op het probleem dat het ene kind van huis uit goed Fries heeft geleerd, en het andere kind helemaal niet", zegt een woordvoerder. "Het was dus lastig om een goed onderwijsprogramma te ontwikkelen en ieder kind te geven wat hij nodig heeft." Gevolg was dat veel scholen het vak er een beetje bij rommelden, en 'het Fries het eerste vak was dat sneuvelde als er een musical ingestudeerd moest worden of er een sportdag was', aldus Riemersma.

Met het Taalplan Frysk probeert de provincie nu weer normen te stellen voor het schoolvak Fries. Ook op de kinderdagverblijven moeten juffen komen die het Fries beheersen. De 'schoolbezoekers' moeten tot het einde van volgend jaar bij alle scholen vaststellen wat het niveau is. Hoeveel tijd wordt er in de week aan het Fries besteed? Wat is de lesmethode en de voertaal op school ? Hoe meer je aan Fries doet, hoe meer geld je krijgt.

Volgens Poepjes ligt een probleem ook bij de ouders, die weinig belang hechten aan het Fries. Vooral in de Friese steden wordt op alle schoolpleinen gewoon Nederlands gesproken. "Ik hoop dat de fakkeloptocht ook ouders laat zien dat het Friese taalonderwijs thuis begint."

Nu was het Fries vroeger ook niet zo leuk op school. "De lessen waren erg saai, dat herinner ik me ook", zegt Poepjes. "Maar we hebben nu heel leuk digitaal lesmateriaal ontwikkeld waarin ieder kind op zijn eigen niveau kan leren. De kinderen zijn er gek op. Ook de asielzoekerskinderen eten het op!"

Sis Tsiis is er nog niet gerust op. Riemersma: "We vinden het allemaal nog erg vaag of de scholen die nu een ontheffing krijgen later echt meer werk maken van Fries onderwijs. We vragen ons af of de inspectie nu wel kan toetsen op kwaliteit." Volgens Poepjes zijn de kerndoelen nu, samen met de inspectie, juist heel helder gesteld.

De Onderwijsinspectie vindt het nog te vroeg om te oordelen over de kwaliteitsverbeteringen uit het Taalplan Frysk. "Als er grote veranderingen worden doorgevoerd, gaan we niet meteen inspecteren."

undefined