Freek Vonk, een unieke diersoort

De telefonische WhatsAppverbinding hapert zo nu en dan. "We zijn net teruggekomen in de bewoonde wereld", klinkt een stem in de verte. Het is Ferdy Grandia aan de lijn, de beste vriend van tv-bioloog Freek Vonk. Samen hebben de mannen een week lang door de Surinaamse jungle getrokken. "Een te gekke trip. Al is Freek wel geëlektrocuteerd door een sidderaal."

Vakanties als deze zijn schaars voor Vonk. De man heeft het druk. Zo maakt hij onder meer het tv-programma 'De Super Freek Show', dat sinds eind augustus iedere zaterdag primetime wordt uitgezonden op NPO 1. De gezinsshow is een hit: afgelopen zaterdag was het met bijna een miljoen kijkers het op één na best bekeken programma op televisie - alleen Frans Bauers 'Vive la Frans' streefde Vonk rond dat tijdstip voorbij.

Ook heeft hij sinds vorige maand een eigen kindertijdschrift, Wild van Freek (de opvolger van jongerenblad Taptoe, dat in augustus na 63 jaar ophield te bestaan), en is hij bezig met het voorbereiden van 'Freek Vonk Live'. Aan deze kerstreeks van kindershows in de Amsterdamse Heineken Music Hall voegde Vonk onlangs een extra voorstelling toe: te veel beteuterde fans hadden naast een kaartje gegrepen.

Voor een interview met deze krant heeft Vonk geen tijd. "Hij is te druk", mailt de pr-dame van BNN-Vara. "Freek is ook qua zakelijke beslissingen slim", legt Grandia uit. "Wanneer hij helemaal is volgeboekt, doet hij een stapje opzij en kiest bewust wat hij wel en niet wil doen."

Zo bedachtzaam als Vonk met zijn tijd omgaat, zo denkt hij over alles na. "Freek is iemand die stilstaat bij zijn doelen en de manier waarop hij die kan bereiken", zegt Grandia. "Zo zit hij in elkaar, en het is een van zijn grootste krachten. En als hij dan besloten heeft wat hij wil doen, geeft hij zich voor de volle honderd procent."

Geen half werk

Iets half doen kan Vonk niet. "Ook niet in zijn privéleven. Gaan we samen de sportschool in? Freek spint bijna zijn fiets kapot. Strijken we neer in een sushitent? Freek eet tot hij barst", lacht zijn vriend. "En ook in vriendschap en liefde geeft hij zich volledig - al is het op dat gebied voorlopig stil, want sinds het eindigde met Eva (Jinek) heeft Freek met niemand meer zo'n klik gehad als met haar."

Grandia leerde Vonk zo'n vijftien jaar geleden kennen. De twee mannen, indertijd Leidse studenten, brachten iedere zaterdag post rond in Den Haag. "Nu spreken ze elkaar dagelijks. "Freek is een fijne vent om in je leven te hebben. Hij is humoristisch en speels, soms op het klierige af - deze week legde hij plots een vogelspin op mijn rug: ik werd gek. Maar het meest van Freek waardeer ik zijn positiviteit en onbegrensde energie."

Energie. Gedurende gesprekken met Vonks omgeving, in de reacties van zijn kijkers en tijdens interviews met de bioloog: het is een woord dat telkens terug komt. Wie aan Vonk denkt, denkt aan zijn pep. Hyperactieve 'holy shit!' Vonk is zelfs een van de meest bekende persiflages van 'Lucky tv', het satirische afsluitingsfilmpje van 'De Wereld Draait Door'.

De tv-bioloog is alles behalve een stoffige wetenschapper. Met zijn tomeloze enthousiasme rent hij achter slangen aan, duikt hij rivieren in, en spartelt hij met krokodillen. Vonk doet sterk denken aan wijlen Steve Irwin. De Australische 'crocodile hunter' blijkt dan ook zijn grote voorbeeld te zijn.

"Maar het is geen na-aap-act van Freek", zegt zijn promotor Michael Richardson, hoogleraar evolutionaire ontwikkelingszoölogie aan de Universiteit Leiden. "In het echt is hij zelfs nog energieker. Tegenwoordig weet hij het beter te doseren, maar toen ik hem voor het eerst de hand schudde, dacht ik: 'Deze gozer heeft kalmeringsmiddelen nodig'."

Die ontmoeting vond twaalf jaar geleden plaats. "Freek klopte bij me aan met een volledig uitgedacht plan om onderzoek te doen naar slangengif", aldus Richardson. "Dat vond ik bijzonder excentriek. Vanaf moment één was Freek duidelijk in wat hij wilde: bioloog worden en optreden in de media."

En zo geschiedde. In 2009 schoof Vonk voor het eerst aan tafel bij 'De Wereld Draait Door', de springplank voor zijn televisiecarrière. Maar mensen vergeten weleens dat hij ook succesvol is in de wetenschap. Vonk heeft inmiddels drie keer in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Nature gestaan, iets wat zeldzaam is voor iemand van drieëndertig.

Netwerker

Wat maakt Vonk zo'n goede bioloog? "Hij is gepassioneerd en totaal gefocust", zegt Richardson. "Soms te. Ik ben zes jaar geleden weleens bezorgd geweest voor een burn-out. Dan had hij weer een nacht zitten lezen en schrijven, waarbij hij vergat te eten, en dan belde hij me op: 'Mike, mijn tandvlees bloedt.'"

Nog belangrijker is zijn vermogen om te netwerken. "Freek was hier op de faculteit en is ook in het veld opvallend actief", zegt Richardson. "Hij kent iedereen die ertoe doet en werkt veel samen, in plaats van het alleen te doen. Bovendien weet hij met die goede communicatieskills zijn onderzoek te financieren, iets wat almaar lastiger wordt."

Die karaktereigenschap viel ook Edwin van Huis op. De directeur van het Naturalis Biodiversity Center in Leiden nam de destijds bijna gepromoveerde bioloog eind 2011 aan. Voor Naturalis onderzoekt Vonk de evolutie van slangen en de mogelijkheden om uit gif medicijnen te ontwikkelen. Ook is hij boegbeeld van het bijbehorende museum. Het was Vonk die het skelet van Tyrannosaurus Rex 'Trix' naar Leiden haalde voor de nieuwe tentoonstelling.

"Tegenwoordig is een wetenschapper eerder manager dan onderzoeker", stelt Van Huis. "Het is een competitief bestaan, waarin je goed moet nadenken over de volgende stap. Freek doet dat goed. Hij bereidt zich altijd goed voor en is professioneel. En wanneer hij iemand niet kent, stapt hij op diegene af."

Niet alle wetenschappers zijn zo onder de indruk van Vonk. "Mensen in het veld reageren gemengd op hem", zegt promotor Richardson. "De conservatievellingen vinden Freek geen echte wetenschapper. Maar het is jaloezie. We zouden het allemaal zo moeten doen."

De directeur van Naturalis beaamt dat. "Mannen van mijn leeftijd - en ik ben al wat ouder - doen net alsof Freek alleen maar de jongen is die op beesten wil springen." Bioloog Midas Dekkers liet zich bijvoorbeeld meermaals negatief uit over Vonks benadering van hun gedeelde vakgebied. Van Huis: "Dat is flauw. Freek zorgt er juist voor dat het publiek geïnteresseerd raakt in de natuur en in dieren, dat er geld en aandacht komt voor wetenschap."

Want naast netwerken, kan Vonk ook goed communiceren met het publiek. "Freek weet veel en kan dat op een leuke manier overbrengen", zegt Van Huis. "Hij slaagt erin om mensen naar binnen te trekken, ze geloven hem en gaan mee in zijn enthousiasme. De interesse in biologie als studie-onderwerp is de afgelopen jaren toegenomen, dat zegt heel wat."

Niet betuttelend

Ook Sebastiaan Coenen, de geluidsman van Vonks kinderseries, verbaast zich af en toe over de opwinding die de tv-bioloog teweeg brengt. "Kinderen lopen met hem weg. Kijk naar de Freek Vonk actie-van Albert Heijn afgelopen zomer. De dierenplaatjes waren niet aan te slepen. Ieder jongetje van zes wil hem zijn."

Dat komt, denkt Coenen, doordat hij zijn kleine fans niet betutteld. "Freek heeft een bepaalde manier van vertellen. Hij probeert kinderen iets te leren over de natuur, maar hangt niet de betweterige docent uit." Zo doet Vonk dat ook op reis. "Wanneer we de dag 's ochtends doorspreken, legt hij alles op een hele fijne manier uit."

Meestal bestaat de draaiploeg uit vier mannen, een vaste en hechte groep. "Voor de opnames van de programma's vliegen we de wereld over, dat schept een band", aldus Coenen. "Een droombaan? Ja, maar het is ook zwaar. Sjouwen we bijvoorbeeld nachtenlang op en neer over een twaalf kilometer lang strand om beelden te maken van schildpadden, komen ze geen eieren leggen die week. Dan trekt zelfs Freek zich even terug in zijn tentje."

Toch hebben de mannen ook veel plezier. "Onderweg is het lachen, gieren, brullen met Freek", zegt hij. "Hij is een grappenmaker, jaagt me regelmatig de stuipen op het lijf. Maar zijn we in de jungle, het bos of op de savanne dan is hij uiterst serieus. Zijn werk is zijn leven. Ik maak televisie als werk, hij maakt tv vanuit zijn passie. Freek is een unieke diersoort."

undefined

Succesvol bioloog

Freek Vonk (1983) groeit op in Dordrecht. Na een studie biologie aan de Universiteit Leiden promoveert hij met een proefschrift over de evolutie van slangen en slangengif. In 2008 prijkt Vonks naam voor het eerst als hoofdauteur in het prestigieuze wetenschappelijke tijdschrift Nature. Een jaar later verschijnt hij op televisie, als reptielenexpert bij 'De Wereld Draait Door'. Naar aanleiding daarvan volgen eigen kinderprogramma's op tv, waaronder 'Freek op safari', 'Freek Vonk in Australië' en 'Freek tegen de stropers'. Voor 'Freeks Wilde Wereld' kreeg hij vorig jaar een Gouden Stuiver, de publieksprijs voor het beste kinderprogramma. Ook werd Vonk in 2012 onderscheiden met de Eurekaprijs van onderzoeksorganisaties NWO en KNAW, vanwege zijn inspanningen om de wetenschap dichter bij het grote publiek te krijgen. Als bioloog is hij verbonden aan het Naturalis Biodiversity Center.

undefined