Feiten leren is niet meer heilig

Doceer klassieke vakken als aardrijkskunde en economie niet langer los van elkaar, adviseert het Platform Onderwijs2032. Integreer ze in thematische gebieden: natuur en technologie, mens en maatschappij, en taal en cultuur. Dat schrijft het Platform in zijn eerste advies aan staatssecretaris Sander Dekker.

Maandenlang spraken de platformleden - docenten, schoolbestuurders, een hoogleraar onderwijskunde, een trendwatcher en een directeur van Siemens - onder leiding van socioloog Paul Schnabel met ouders, leerlingen, docenten, schoolbestuurders en buitenstaanders over wat de jongste generatie moeten kennen en kunnen als zij in 2032 van school gaat.

Gisteren presenteerde het platform zijn eerste advies over het basis- en voortgezet onderwijs van de toekomst. Maar het is geen hervorming van bovenaf, zegt voorzitter Schnabel. "Het is een visie op het onderwijs in de toekomst. Scholen zullen zelf moeten nadenken over invulling en vormgeving, ze kunnen hun eigen accenten leggen."

U haalt wel uit in uw advies. Trof u veel achterstallig onderhoud aan?
"Zo zou ik het niet willen zeggen. Wel sprak ik veel ouders die zeiden: als we zien wat ons kind op school leert, vragen wij ons af wat het daaraan heeft. Ook scholieren vroegen om meer relevantie. Onderwijs moet inspireren, niet demotiveren.

"Je moet hier vroeg een schoolniveau en richting kiezen en vervolgens kom je in een keurslijf terecht waarbij je verplichte vakken volgt die je allemaal op hetzelfde niveau moet afronden. Het systeem is behoorlijk kostenefficiënt, maar dat keurslijf zit te strak. Leerlingen vragen meer keuzevrijheid, ze willen hun talenten ontwikkelen op hun niveau. Wij pesten ze met eisen die niet bij hen passen: een leerling die heel sterk is in bètavakken moet talen volgen op hetzelfde niveau. Het gevaar is dat zo'n jongere afhaakt."

U pleit voor het afschaffen van klassieke vakken als aardrijkskunde of geschiedenis. Waarom?
"Wij pleiten niet voor afschaffen maar voor een meer thematische benadering. De schoolvakken die we nu kennen zijn toevallig ooit vakken geworden. De betekenis van kennis is veranderd, feiten zijn minder belangrijk geworden. Schud jij de termijn van koning Willem III zo uit je mouw?

Ik vrees van niet.
"Dat is ook helemaal niet erg. Tegenwoordig pak je je mobieltje erbij. Vroeger zat je kennis in je hersenen en je boeken, nu is dat de computer. Ik worstel zelf ook met de emotie om daarvan afscheid te nemen. Maar de afgelopen maanden is mijn visie wat dat betreft radicaal veranderd.

Je zult maar docent aardrijkskunde of geschiedenis zijn.
"Ook docenten moeten blijven leren. Zij kunnen nieuwe lesinhoud ontwikkelen. Neem het migratievraagstuk waar de wereld op dit moment mee worstelt. Dat kun je vanuit al die kanten - historisch, economisch, geografisch, maatschappelijk - aanvliegen. Docenten moeten in staat zijn om daar een interessant verhaal van te maken.

"Zulke thema's bieden bovendien ruimte voor persoonlijke en maatschappelijke vragen: zou ik een vluchteling in huis nemen? Hoe zou ik opgevangen willen worden als asielzoeker? Dat vormende en maatschappelijke aspect moet een centralere plek krijgen in het onderwijs. Het brengt de stof voor leerlingen ook dichterbij."

Vorige week publiceerde de OECD juist een kritisch rapport over het gebruik van computers op school. Leerlingen zouden slechter presteren, doordat scholen technologie verkeerd gebruiken.
"Technologische ontwikkelingen gaan zo snel dat ik daar op dit moment niet zoveel betekenis aan toeken. Er zijn al slimme digitale programma's die zich aanpassen aan het niveau van de leerling. Waarschijnlijk moeten scholen inderdaad veel leren op dit gebied."

Nog maar een paar jaar geleden werd het nieuwe leren door de commissie-Dijsselbloem met de grond gelijk gemaakt. In hoeverre verkondigt u de laatste mode?
"Digitalisering is geen mode, dat is echt een grote maatschappelijke verandering. En docenten hebben vaak al een begeleidende rol. Wij leggen niets op, wij geven een advies. Heel anders dan het Studiehuis dat destijds van bovenaf werd ingevoerd."

Is er voldoende draagvlak voor uw plannen, denkt u?
"Dat weet ik niet. Als zaken concreter worden, worden ze ook bedreigender, is mijn ervaring. Ik hoop dat scholen zich door ons advies laten inspireren. Verder gaan we eerst met het veld praten, voor we met ons definitieve advies komen. Het idee moet niet ontstaan dat we dit even van bovenaf regelen."

De rector: 'We maken geen cijferfabriekjes'

"Onze school is een beetje als het gebouw waarin we zitten", zegt rector Gwen van de Stouwe over het schoolgebouw dat bestaat uit een historisch en een modern deel. "Een combinatie van oud en nieuw. We houden van het oude, maar staan ook open voor het nieuwe. We zijn misschien wel een strenge school, maar proberen leerlingen ook overal bij te betrekken."

"Er staan heel veel mooie uitspraken in het advies. Ook wij vinden het belangrijk dat de docent de ruimte krijgt. De docent gaat namelijk elke dag met de leerlingen om. Een docent zei toevallig nog deze week tegen me dat hij blij was dat hij de verplichte lesstof had behandeld. Nu kan hij eindelijk onderwijs geven zoals hij dat wil."

Want leerlingen op het Drachtster Lyceum moeten nadrukkelijk geen 'cijferfabriekjes' worden. "De kleuter die nu naar school gaat moet in 2032 goed kunnen samenwerken met anderen, een brede kennis hebben en kunnen omgaan met de nieuwe technieken die op ons afkomen."

Daarom zijn het schrift en het woordenboek op het Drachtster Lyceum ingeruild voor de iPad. "Daardoor kunnen leerlingen veel meer zelf aan de slag. Als het goed is maak ik mezelf uiteindelijk overbodig."

De docent: 'Een brede basis is belangrijk'

Lidewei Houtman is docent Nederlands aan het Drachtster Lyceum. Haar collega, de docent Engels, krijgt in het advies veel aandacht. "En dat begrijp ik. Maar ik denk dan ook meteen: 'laten we eerst eens zorgen dat de leerlingen het Nederlands beheersen'. Vaak is dat nog onder de maat als ze hier binnenkomen."

"Ik probeer mijn leerlingen zo goed mogelijk af te leveren. Dat betekent dat ze goed lange teksten en artikelen kunnen lezen én schrijven. We moeten niet vergeten dat de meeste kinderen na de middelbare school eerst nog een vervolgopleiding volgen en niet meteen aan het werk gaan."

Net als Schnabel vindt Houtman de persoonlijke ontwikkeling van het kind belangrijk. "Een school is een soort dorpje, waarin leerlingen er samen moeten zien uit te komen. De docenten kunnen hen daarbij te helpen. Ik probeer er als docent achter te komen wat iemand interessant vindt en stimuleer leerlingen om er iets mee te doen."

Daarom is een brede basis belangrijk, zegt ze. "Ik deed nog eindexamen in veertien vakken, nu doen sommige leerlingen dat nog maar in zeven vakken. We moeten oppassen dat we niet te veel veranderen. Ik ben nog wel wat huiverig als ik hoor dat aardrijkskunde of geschiedenis misschien wordt afgeschaft. Dan krijg je straks kinderen die denken dat Jezus in de Middeleeuwen leefde."

De leerling: 'Op internet is alles in het Engels'

Sannah Debreczeni zit in de vijfde klas van het vwo van het Drachtster Lyceum. De leraren van Debreczeni 'weten waar ze het over hebben'. Het is een strenge maar fijne school, zegt ze.

Zelf wil ze lerares Engels worden. "Ik denk dat die taal steeds belangrijker wordt. Op internet is alles in het Engels. Ik lees zelf ook alleen nog maar in het Engels. Ik snap dus wel dat er in het advies staat dat er meer aandacht moet komen voor Engels."

Debreczeni weet al hoe haar lessen er uit komen te zien. "Niet alle leerlingen zijn hetzelfde. Daar kunnen leraren nog meer rekening mee houden. Bij Engels moeten we bijvoorbeeld nog altijd zinnetjes stampen. Niet alle leerlingen hebben dat volgens mij nodig. Lessen mogen ook meer aansluiten op de praktijk. Bijvoorbeeld door een Engelse nieuwsuitzending te koppelen aan iets wat we net hebben geleerd."