Exoten achter de Gamma-schutting

Onkruid, noemt Wim Uilenbroek de zaailingen van de Chinese waaierpalm, die overal in zijn tuin opduiken. "Ze overleefden zelfs de strengste vorstperiodes. Ik trek ze eruit en gooi ze op de composthoop!" Toch was het hem aanvankelijk om diezelfde Trachycarpus fortunei te doen, toen hij in 1996 achter zijn huis op Walcheren begon met de aanleg van een Middellandse Zeetuin. "Alles wat in Zuid-Europa en Noord-Afrika groeit en bloeit, test ik uit in het Zeeuwse klimaat."

Onlangs vertaalde het KNMI de verwachtingen voor het mondiale klimaat van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) naar de Nederlandse situatie. Het resultaat ? De zomers worden - ondanks extreme buien - droger en heter, de winters natter en milder.

Een flink aantal Nederlandse kwekers en importeurs specialiseerde zich de afgelopen tien jaar in subtropische bomen en planten. Het bleek een gat in de markt. In een gemiddelde woonwijk steken inmiddels de reuzenbladeren van de Japanse vezelbanaan of die van de Chinese waaierpalm boven de Gamma-schuttingen uit. Maar de beloofde winterhardheid blijkt gepaard te gaan met mitsen en maren.

undefined

Plexiglas en paraplu's

Hoewel Uilenbroek niet wil beweren dat de warme golfstroom er langs komt, is Zeeland volgens hem de warmste provincie met de meeste zonuren. Grootste boosdoener is de wind. Om die reden weigerde hij een 'vette order' om waaierpalmen op de boulevard te planten. "Een andere hovenier deed het wel en een jaar later waren ze allemaal kapot. Weet je waarom? Na een vorstperiode heb je hier in februari-maart van die heel schrale weken en die zijn killing. De wind onttrekt al het vocht aan de planten, zodat ze in het voorjaar niet meer kunnen opkrabbelen. Daarom doen cipressen het hier ook niet."

Tweehonderd kilometer noordwaarts, in de kop van Noord-Holland, begon Gerard Elzinga in 2007 met de aanleg van zijn exotische tuin. De vochtvasthoudende kleibodem vormt een probleem omdat veel exoten niet graag langdurig natte voeten hebben, vooral niet in de winter. Toch noemt ook Elzinga de wind zijn voornaamste uitdaging. "Ik heb een open tuin op het platteland. Op sommige plekken kan ik écht geen bananenplant neerzetten, want die waait volledig stuk."

Wanneer de herfst ten einde loopt wordt het spannend voor de exotische tuinier. Er is heel wat geklus nodig om de planten door de Hollandse winter te loodsen. Zo is mulchen belangrijk, het toedekken van de onderstam en wortels met een dikke laag organisch materiaal, zoals bladeren of stro. Vervolgens moeten afdakjes van plexiglas, paraplu's, stromatten, vliesdoek en vloerbedekking de exoten beschermen tegen regen, wind en kou. En tijdens heel koude nachten zet men zelfs lichtslangen en verwarmingskabels in.

"Maar niet inpakken in plastic, want dat geeft schimmel," zegt exotisch kweker Jaap Hagens. Begonnen in 1994 onttrok hij in zuidoost Friesland een verbazingwekkend authentiek ogende jungle aan de schrale zandgrond. Het geeft hem een grote kick als zijn palmen, bananen en bamboe goed de winter doorkomen.

Wat merkt hij van de klimaatverandering? Hagens: "Dat er geen peil op te trekken is! Hooguit zijn er wat meer extremen in het weer, zoals de stormschade van afgelopen winter. Het zou gemiddeld milder worden, maar een paar voorgaande winters waren pittig. En het is hier toch al kouder dan in Zeeland."

Ook in de tuin van Gerard Elzinga eisten de winters voorafgaand aan die van dit jaar hun tol. De kruiwagens vol verdorde bladeren toomden zijn experimenteerdrift weliswaar in, niet zijn plezier. "Zo kocht ik rond 2007 bij de supermarkt een Washingtonia robusta voor 10 euro. Die palm kan slechts een graad of 4 vorst aan, maar door hem goed in te pakken heeft hij in de volle grond de -21 van 2012 overleefd!" En dan is er de explosieve groei die een exotische tuin in de zomermaanden doormaakt. "In juni staan veel planten er nog wat iel bij, maar in augustus is het een groene oase! En de meeste exoten blijven tot ver in het najaar mooi."

undefined

Meter doorsnee

Net als Jaap Hagens noemt Elzinga de rijstpapierplant (Tetrapanax papyrifer) een van zijn favorieten. Deze snelgroeier heeft bladeren tot een meter doorsnee, en kan temperaturen tot -15 aan. In de tuin van Wim Uilenbroek heeft hij ook een prominente plek, maar diens favoriet blijft, ondanks de terreur van de zaailingen, de Chinese waaierpalm.

Een weelderige exotentuin oogst veel bewondering, maar kritiek klinkt er ook. Want waarom niet de inheemse flora een steuntje in de rug geven? Uilenbroek is fel: "In onze steden vlogen mussen en spreeuwen rond. Nu komen de halsbandparkieten en zeggen sommigen dat we die moeten opruimen. Het klinkt cru, maar moeten we dat dan ook doen met vreemde mensenrassen die hier naartoe komen?"

Volgens Elzinga vergeet men dat de meeste tuincentraplanten ook van ver komen. "De kans dat die verwilderen en inheemse soorten bedreigen is veel groter dan bij subtropische exoten, want die kunnen zonder hulp niet overleven. Klimaatverandering of niet."

Meer informatie: Wim Uilenbroek: www.middellandsezeetuin.nl

Gerard Elzinga: www.puravida-garden.nl

Jaap Hagens: www.exoterra.nl

undefined