Even bellen met Athene - en toen liep het alsnog mis

Het chagrijn hing in de lucht in het veel te kleine, snikhete Brusselse zaaltje waar de internationale pers zowat tegen de muren zat geplakt. Het journaille was al bijna een uur aan het wachten op de persconferentie van de ingelaste eurogroep over Griekenland. Pas na middernacht kwam voorzitter Jeroen Dijsselbloem binnenlopen en het was duidelijk dat ook hij geen weerstand kon bieden aan de honderden slechte humeuren die rond deze gangen en trappen waren samengebald.

De stemming was al vanaf het begin van de avond bij alle betrokkenen ondermaats geweest omdat de vergadering niet kon worden gehouden op de gebruikelijke plek, in het gebouw van de Europese Raad. Dat werd opgetuigd voor de Europese top van regeringsleiders van donderdag. Het naastgelegen EU-gebouw is echter niet toegerust voor dit soort bijeenkomsten, noch voor ministers en hun ambtenaren, noch voor de pers. De ruimte waar de journalisten hun uren zoet moesten brengen, had iets weg van een vertrekhal van een vliegveld op een stakingdag.

Wezenloze verklaring
Onder die omstandigheden hield Dijsselbloem, geflankeerd door IMF-directeur Christine Lagarde en Eurocommissaris Pierre Moscovici, zijn vermoedelijk kortste persconferentie in ruim twee jaar voorzitterschap van de eurogroep. "U merkt dat ik mezelf aan het herhalen ben, dus wilde ik deze persconferentie hierbij afsluiten", zei hij na krap tien minuten.

Wat was hier gebeurd? Waarom moest de pers zo lang wachten op een vrij wezenloze verklaring van Dijsselbloem, namelijk dat de ministers van financiën van de eurozone niet eens een gezamenlijke verklaring konden produceren over de Griekse kwestie?

Al vrij snel kon uit de onvermijdelijke Brusselse wandelgangenroddels, tegenwoordig ook in ruime mate digitaal beschikbaar, worden opgemaakt dat deze eurogroepvergadering nogal dramatisch was geëindigd. De verwachtingen waren al laaggespannen. Het zou slechts een eerste ronde zijn, een kennismaking met de plannen en ideeën van de nieuwe Griekse regering, hier vertegenwoordigd door de mediagenieke minister Gianis Varoufakis. Een besluit over het lot van het Griekse steunprogramma, dat op 28 februari afloopt, zou niet hier vallen maar op z'n vroegst maandag pas, als de eurogroep voor een reguliere vergadering bijeenkomt -- op de vertrouwde plek, gelukkig.

Maar het zou toch wel fraai zijn als de ministers na deze eerste ronde op z'n minst een A4'tje met een gezamenlijke verklaring konden presenteren, hoe hol de woorden ook zouden klinken.

En inderdaad circuleerde gisteren in verscheidene media de concept-tekst daarvan. Die vier korte alinea's leken weinig controversieel. Alle deuren bleven voor alle partijen openstaan. Eén zin was cruciaal. "De Griekse autoriteiten hebben ermee ingestemd om nauw en constructief met de instituties samen te werken om de mogelijkheden te onderzoeken voor een verlenging en succesvolle afronding van het huidige programma, met inachtneming van de plannen van de nieuwe regering." Typisch zo'n zin waar alle negentien ministers wel een woordje aan hadden bijgedragen.

Verbijstering
Het liep tegen 11 uur 's avonds, iedereen vond het wel mooi zo. Ook Varoufakis en zijn entourage, onder wie vicepremier Jannis Dragasakis, zagen geen reden om erg moeilijk te doen over die vrijblijvende passage. Verscheidene ministers, onder wie opperminister Wolfgang Schäuble uit Duitsland, verlieten zelfs al de vergadering, ongetwijfeld onder het uitroepen van 'tot maandag, allemaal'. De pers werd naar boven geroepen, in dat krappe zaaltje. Maar terwijl de vergaderzaal leegliep, scheen Varoufakis zijn vinger opgestoken te hebben. Of hij nog even met Athene mocht bellen voor overleg?

Onduidelijk is of hij premier Tsipras zelf heeft gesproken, diens staf-chef Nikos Pappas, of een andere hoge regeringsvertegenwoordiger, maar toen Varoufakis zijn telefoon weer opborg, verbijsterde hij de nog aanwezige ministers met de mededeling: deze tekst kan zo niet.

Het kwaad school klaarblijkelijk in het woord 'verlenging', want de nieuwe Griekse regering heeft van meet af aan gezegd dat het lopende EU/IMF-programma koste wat het kost vervangen moet worden door een geheel nieuwe aanpak, met een socialer gezicht, en zonder bemoeienissen van die vervelende trojka-controleurs. Dat in de slotverklaring überhaupt nog een optie 'verlenging' wordt genoemd, was voor Athene kennelijk onaanvaardbaar.

Bittere nederlaag
De achtergebleven ministers hadden kennelijk de puf niet meer om nog te schaven aan een allerlaatste compromis-tekst, los van het feit dat een aantal sleutelministers al was vertrokken. Dan maar helemaal geen verklaring, concludeerde Dijsselbloem, al moet hij dat als voorzitter als een bittere nederlaag hebben ervaren.

"Het was mijn ambitie om het eens te worden over de stappen die de komende dagen moeten worden gezet, zodat we die goed besteden en meer vooruitgang boeken tussen nu en maandag", zei hij iets voor half één, donderdagmorgen. "Helaas zijn we daar niet in geslaagd, dus zetten we onze gesprekken maandag voort en gaan we vanaf daar verder."

Het was een rampzalig mager resultaat van zes avondlijke vergaderuren. Ook Varoufakis deed nog een geïmproviseerd persmomentje, op de trap van dit ongeschikte gebouw. Op de Griek leek het chagrijn echter geen vat te hebben. Hij toonde zich dankbaar voor de gelegenheid die hij had gekregen om zijn beleidsplannen nader toe te lichten, en sprak van een 'constructieve' en 'fascinerende' bijeenkomst.

Fascinerend was het zeker.