Europese wapens blijven naar Saudi-Arabië stromen

Theresa May moet stilaan op zoek naar sterke partners buiten de Europese Unie, nu Brussel de Brexit-brief heeft ontvangen. De Britse premier is daarom op bezoek in Saudi-Arabië om er te praten over handel en veiligheid. Het land is een erg belangrijke, maar ook controversiële handelspartner van de Britten in het Midden-Oosten. Vooral de wapenexport van het Verenigd Koninkrijk naar Saudi-Arabië roept vraagtekens op.

Sinds maart 2015 bombardeert het Saudische regeringsleger stellingen van rebellen in buurland Jemen. De Britten hebben in die twee jaar voor 3,8 miljard euro aan wapens geleverd aan Riyadh. Door de oorlog in Jemen lijden 17 miljoen mensen honger en is er een enorme vluchtelingenstroom op gang gekomen.

De Britse oppositieleider, Jeremy Corbyn (Labour), roept op om, zolang het Saudische leger bombardementen blijft uitvoeren, alle wapenexport onmiddellijk op te schorten. Volgens hem veroorzaken Britse wapens een humanitaire ramp in Jemen.

De kans is klein dat May gehoor gaat geven aan de oproep. De economische belangen van de relatie met Saudi-Arabië zijn, zéker na de Brexit, te groot. Ze heeft wel laten weten dat ze het tijdens haar bezoek over mensenrechten en de situatie in Jemen zal hebben. "We zijn bezorgd over de humanitaire situatie in Jemen en zullen ook verder steun blijven bieden", zei ze voor haar vertrek.

Niet enkel het Verenigd Koninkrijk worstelt met de wapenexport naar Saudi-Arabië nu de gevolgen in Jemen steeds dramatischer worden. Vorige week was er in België ook al een relletje over hetzelfde onderwerp. Volgens de laatste jaarcijfers in 2015 voerde Wallonië voor een recordbedrag van 575,8 miljoen euro wapens uit naar Saudi-Arabië, wat goed is voor 60 procent van de Waalse wapenuitvoer. Zowat alle Vlaamse politici vonden dit niet kunnen en riepen op tot een wapenembargo, maar omdat de bevoegdheid wapenhandel geregionaliseerd is in België, beslist Wallonië zelf waar wapens heen gaan. Waals minister-president, Paul Magnette (PS), moest van zo'n embargo niets weten. Volgens hem is Saudi-Arabië ook een bondgenoot in de strijd tegen terreurgroep Islamitische Staat en moet België eerst uit die coalitie stappen voor ze de wapenuitvoer kunnen stopzetten. "Te gek voor woorden", reageerde Belgische minister van ontwikkelingssamenwerking, Alexander De Croo (Open VLD) daarop.

Ook in de Tweede Kamer is het wel of niet invoeren van een wapenembargo tegen Saudi-Arabië al jaren een terugkerend thema. Vorige week werd een bindend embargo nog weggestemd. De motie van SP'er Sadet Karabulut bleef steken op 74 stemmen. Volgens minister van buitenlandse zaken Bert Koenders is een nationaal embargo zinloos: "Dat zou contraproductief werken in de Europese Unie. Dit soort beslissingen worden al dertig jaar in EU-verband genomen."

Nederland heeft in het verleden heel wat wapens geleverd aan de Saudi's', maar geeft sinds 2016 bijna geen vergunningen meer voor nieuwe leveringen. "Nederland heeft het meest restrictieve wapenexportbeleid van de EU richting Saudi-Arabië", aldus Koenders. Vorig jaar werd er enkel een leverantie toegestaan ter waarde van 20.000 euro. De overheid gaf eerder wel toestemming voor de export van nieuwe wapensystemen naar de Verenigde Arabische Emiraten en Egypte. Ook die landen zijn betrokken bij de oorlog in Jemen.

Het is duidelijk dat EU-lidstaten voorlopig gewoon doorgaan met de wapenleveringen aan Saudi-Arabië. Vorig jaar stemde het Europees Parlement voor een wapenembargo tegen het land, maar dat was meer een politiek signaal omdat het geen bindende werking heeft. Alleen de raad van ministers kan op EU-niveau tot een bindend embargo komen. Na de VS zijn verschillende EU-landen de grootste wapenleveranciers. Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk gaan op kop.

Export via Canada

De wapenexport van België naar Saudi-Arabië is in werkelijkheid vele malen groter dan weergegeven in de grafiek. Dat komt doordat de wapens vaak in andere landen (zoals Canada) geassembleerd worden.

Nederland heeft zijn 0,9 procent vooral te 'danken' aan vergunningen en bestellingen uit het verleden. Tegenwoordig worden er amper nog vergunningen gegeven.

België heeft tegenwoordig een veel grotere wapenuitvoer naar Saudi-Arabië dan Nederland. In 2015 werd er in Wallonië alleen al voor 575,8 miljoen euro aan wapens naar Riyad geëxporteerd.