'Europa kan deze immigratie niet aan'

Hij was laatst nog in Duitsland en Oostenrijk en bezocht net het migrantenkamp in Calais waar heel Europa schande van spreekt. Christopher Caldwell, auteur van het geruchtmakende boek over immigratie 'De Europese revolutie, hoe de islam ons voorgoed veranderde' (2009), wil het allemaal zelf zien.

Over wat hij moet vinden van Calais, waar enkele duizenden migranten verblijven, Caldwell is er nog niet uit. "Mensen bivakkeren daar in de modder, omdat ze niet in Frankrijk of een ander Europees land willen blijven. Ze willen met alle geweld naar Groot-Brittannië, omdat ze daar familie hebben, omdat ze de taal al kennen of die snel denken te leren, omdat het leven als illegaal er makkelijker is. Maar geen van die redenen overtuigt mij echt, het blijft een raadsel. Er komen nog steeds nieuwe bewoners bij, terwijl het vrijwel onmogelijk is geworden de overkant te halen."

Veruit de meeste migranten die nu Europa binnenkomen, zijn moslim. U schrijft dat we daar- door getuige zijn van een krachtmeting van culturen. Overdrijft u niet?
"Immigratie brengt onvermijdelijk groepen met een wezenlijk andere kijk op de wereld met elkaar in conflict. Maar of immigranten nu komen om te werken of ontvluchten aan onderdrukking en geweld, het is naïef om ervan uit te gaan dat ze westerse waarden bewonderen of dat ze zich die eigen willen maken.

"In Frankrijk hoor je dat het zo belangrijk is dat nieuwkomers hun religie als privézaak beleven, men hamert op de laïcité. In Duitsland wil men een Integrationsvertrag; een nieuwkomer moet Europese waarden hooghouden als vrouwen- en homorechten en religieuze tolerantie. Alsof je over dit soort zaken alleen maar hoeft te onderhandelen. Men vergeet dat de regels in een samenleving worden bepaald door de demografisch sterkste groep."

Maar moslims blijven toch een minderheid? Hoe kunnen zij dan de regels bepalen?
"Ik bedoel niet dat moslims nu de belangrijkste sociale kracht zijn in heel Europa, hoewel ze op sommige plaatsen een - groeiende - meerderheid vormen. Ik denk dat Europa nu waarschijnlijk niet sterk genoeg is om zulke grote aantallen immigranten van waar dan ook te ontvangen, laat staan uit het Midden-Oosten. Europese samenlevingen kunnen zichzelf niet reproduceren, in geen enkel opzicht. De bevolking krimpt, de economie stagneert en ontbeert gemeenschappelijke Europese waarden waarachter iedereen zich kan scharen."

U vindt de VS sterker dan Europa.
"Een belangrijk verschil is dat immigranten in de VS geen recht hebben op sociale voorzieningen zolang ze geen Amerikaans staatsburger zijn. Ze hebben alleen toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. Dat vinden Europeanen hard, maar in de VS bestaat om die reden het cliché van de 'luie immigrant' niet.

"Zelfs Donald Trump, die immigranten 'erg slechte mensen' noemt, gebruikt dit in Europa gangbare stereotype niet. In de VS kennen we ook getto's, maar een getto met moslimwaarden is een groter probleem voor Europa dan eentje met Sicilianen, Ieren of Joden voor de VS ooit is geweest. Omdat de islam een alternatieve kijk heeft op de vraag hoe de samenleving er uit moet zien, inclusief de sekseverhoudingen. Waarom verwachten we dat moslims zich meer gaan voegen naar de Europese cultuur als zij sterker worden en Europa zwakker?"

Hebt u een voorbeeld van Europese zwakte?
"Na 9/11 bleek bij ons de cultuur van nationale zelfverdediging, patriottisme of hoe je het ook noemt, sterker dan het multiculturalisme. Amerikaanse moslims veroordeelden terreur of zwegen; iedereen deed een extra stap om te laten zien dat hij aan de goede kant stond.

"In Frankrijk was dit na 'Charlie' in januari 2015 heel anders. Bij de grote demonstratie daarna ontbrak de jeugd van Noord-Afrikaanse origine uit de banlieues. Wel werd een burgemeester in de Elzas bekogeld met stenen toen hij rondreed met een sticker 'Je Suis Charlie'. En de rector van de moskee van Parijs, boegbeeld van Frankrijks gematigde moslims, klaagde dat de cover van het herdenkingsnummer van Charlie Hebdo - Mohammed die een Je Suis Charlie-bord vasthield - kwetsend was.

"In mijn boek uit 2009 concludeerde ik nog dat Frankrijk het meest kans had zijn burgers op een Amerikaanse manier te assimileren. Maar de omvang en de jeugd van de immigrantenbevolking hier maakt dat niet waarschijnlijk."

Wat immigratiepessimist Caldwell nog somberder stemt is de kracht van de 'immigratielobby' - niet alleen van vluchtelingenorganisaties en filantropen als George Soros. Ook Duitse werkgeversorganisaties pleiten voor ruimhartige toelating en de Nederlandse VNO-NCV-voorman Hans de Boer zag vluchtelingen al lastige vacatures vervullen.

"Als het aantal nieuwkomers - vluchtelingen, asielzoekers of andere migranten - stijgt, dan neemt hun macht ook toe. Dat is de paradox van immigratie. We nemen allemaal aan dat hoe meer migranten in een land aankomen, hoe minder ruimte er voor ze komt. Maar het tegendeel is het geval: migratie zorgt voor een momentum voor méér migratie, de enige rem die daar op zit is verzet van niet-migranten. In zo'n positie moet geen enkel land terecht willen komen."

Duitse en Nederlandse statistieken tonen dat asielzoekers grotendeels mannen zijn. Caldwell ziet in hen niet zozeer arbeidspotentieel, maar de categorie die voor de meeste problemen zorgt. "Ook elders bestaat de overgrote meerderheid die ik heb gezien uit jonge mannen: dat was zo in opvangkampen op het platteland in Beieren, in azc's in Passau op de grens met Oostenrijk, en in stations in Wenen. In de jungle van Calais zie je nauwelijks vrouwen.

Heeft Merkel een historische fout gemaakt?
"Ze heeft zich laten leiden door een mengeling van ruimhartigheid, ijdelheid, schuldgevoel en eigenbelang. Of het een historische vergissing was, moet nog blijken, we weten niet welke kant het opgaat. Merkel heeft nog steeds niets gezegd wat de Obergrenze is. Vorige zomer kwamen er 10.000 immigranten per dag binnen, in november waren dat er nog steeds 7.000. Het aantal kan dit jaar nog hoger liggen.

"Waar Merkel hoe dan ook niet op heeft gelet was het effect van haar handelen op de buurlanden. Duitsland heeft alleen maar gescholden op buren die hun plicht verzaakten. Maar die hebben niemand uitgenodigd. Het deed me denken aan de VS toen de oorlog tegen Irak begon: als je je bondgenoten niet consulteert, kun je niet klagen dat ze verzaken."

Heeft de Hongaarse premier Viktor Orbán gelijk met zijn verzet tegen Merkel en de EU? Volgens hem kan alleen een nationale gemeenschap beslissen of hij meer immigratie wil.
"Zijn standpunt lijkt mij heel legitiem voor elke democratisch gekozen regering. Tijdens een politieke picknick in het plaatsje Kötcse zei hij vorig jaar: wij hebben gezien wat met immigratie is gebeurd in West-Europa. Elke natie heeft het recht te doen wat ze wil, maar wij willen geen multiculturele samenleving in Hongarije. Wij willen het experiment niet herhalen."

Hij zei ook dat Hongarije 'etnisch en cultureel homogeen' moet blijven. Het woord 'etnisch' baart veel mensen zorgen.
"Ik verdedig niet zijn hele beleid, maar zijn democratische legitimiteit. De natiestaat - die de Hongaren met hun opstand in de Koude Oorlog wilden herstellen - heeft een lange staat van dienst bij het beschermen van zelfbestuur en de rechten van burgers. De Europese Unie heeft dat niet; de EU heeft een staat van dienst in het beschermen van het liberalisme en de mensenrechten, zoals die nu worden begrepen, maar dat is iets heel anders.

"Ik begrijp heel goed de drijfveren achter Europa's historische project en het schuldgevoel over alles wat er halverwege de twintigste eeuw is gebeurd. Maar wat niet redelijk is, is de poging om de nationale autonomie ondergeschikt te maken aan dat project. Het resultaat is dat je niet meer zoals Orbán zoiets eenvoudigs kunt zeggen als 'de Hongaren beslissen voor Hongarije'. Want dat staat al bijna gelijk aan fascisme. Het grote probleem van de EU is dat ze geen democratie is. Ze heeft nog geen legitieme en geloofwaardige manier gevonden om het continent te regeren."

Hongarije is vrij om de EU te verlaten als het niet kan leven met afspraken die in EU-verband over vluchtelingen worden gemaakt.
"Waarom zouden ze dat doen, asielbeleid is toch niet het enige? Het Hongaarse standpunt kan bovendien op grote steun rekenen in de EU - Polen, Slowakije en Tsjechië staan vierkant achter Hongarije. De lidstaten die het niet met Orbán eens zijn willen niet dat Hongarije vertrekt. Het is een van de beter presterende economieën en het land is van strategisch en politiek belang. Een Hongaars vertrek zou pro-Brexitkrachten in Groot-Brittannië aanmoedigen en in Griekenland de anti-Brusselsentimenten aanwakkeren."

Maar in 1956 vluchtten toch ook duizenden Hongaren voor de Russische inval die een beroep deden op de ruimhartigheid van anderen.
"Dat is een vals argument, het ontkent de culturele factor die zo belangrijk is bij immigratie. Een Hongaarse immigrant vraagt om veel minder inspanningen van de ontvangende, autochtone cultuur dan een Syrische immigrant. De Hongaarse vluchtelingen van 1956 waren moeiteloos inpasbaar. Bovendien zullen steden in West-Europa nooit meer dan een paar duizend Hongaren hebben opgevangen, de schaal is onvergelijkbaar.

"Immigratie wordt nu voorgesteld als een universeel recht, meer dan iets wat je naar tijd en plaats zou moeten beoordelen. Maar als je alleen maar denkt in termen van universele rechten en morele plichten en je je nooit pragmatisch afvraagt of je nu echt massaal mensen moet toelaten, dan gaat de menselijke maat verloren in abstracties."

Dreigt het einde van Schengen?
"Het is duidelijk dat Schengen faalt. Op precies dezelfde manier als de euro; het gaat er ten onrechte van uit dat je regels kunt harmoniseren zonder middelen om de handhaving ervan af te dwingen. Schengen is goed geweest voor de handel. Voor wat betreft de essentiële functie van grenzen - het controleren van de bewegingen van groepen mensen - blijkt het veel minder effectief en minder democratisch dan het systeem van nationale grenzen dat het heeft ondermijnd en vervangen.

"Het heeft geen zin lidstaten een politiek op te dringen die de kiezers in zo'n land niet willen. Schengen past sommige landen - Nederland zou daar om historische en geografische redenen een van kunnen zijn - maar Hongarije duidelijk niet. Er is niets mis mee als het met gelijkgestemde staten een ander regime van personenverkeer kiest."

Is het Vluchtelingenverdrag uit 1951 houdbaar? Moeten we toe naar een Obergrenze?
"Een bovengrens is een goed idee, omdat op de middellange termijn het reservoir aan immigranten in de tientallen, zelfs in de honderden miljoenen loopt. Zolang er vrij verkeer van personen in Schengenstijl is, weet je niet wat dit voor een lidstaat betekent. Het Vluchtelingenverdrag zou op zo'n manier toegepast moeten worden dat het rekening houdt met de omvang van de huidige immigratie. Toen het verdrag, bedoeld als antwoord op de ontheemden van na de Tweede Wereldoorlog, in 1967 een universele plicht werd, liep het aantal vluchtelingen in de honderden, misschien duizenden. Nu zijn het er zoveel dat vluchtelingen de landen van aankomst kunnen ontwrichten."