Eugeniu Iordachescu (1929-2019), de man die kerken en andere monumenten liet reizen

Dat deed hij door ze op rails te verplaatsen. Aanvankelijk werd dat als onmogelijk afgedaan, hij werd voor gek verklaard. Voor de eerste toestemming wilde geen verantwoordelijke ambtenaar zwart op wit tekenen, uit vrees voor een fiasco. Tot de eerste monumenten door het historische centrum van Boekarest reisden, en bespotting plaatsmaakte voor verwondering en ontzag.

Tussen 1982 en 1988 werd de stad getroffen door een ramp die in de volksmond 'Ceausima' werd genoemd. De dictator had in het Noord-Koreaanse Pyongyang inspiratie opgedaan voor 'de eerste socialistische hoofdstad voor de nieuwe socialistische mens'. Een vernieuwde stad waarin het oude moest wijken voor zijn megalomane Huis van de Republiek, omringd door blokken saaie appartementen.

Rijkdom

Sloopkogels en bulldozers richtten meer schade aan dan de Tweede Wereldoorlog of de zware aardbeving van 1977. Meer dan 30.000 bewoners moesten hun woningen verlaten. Iordachescu kon niet bevatten dat de rijkdom van historische gebouwen werd verspild. Hij had vooral zijn hart verpand aan de rond 1726 gebouwde kerk Schitul Maicilor, "een juweel dat ongeacht de kosten moest worden gered".

Maar hoe? Steen voor steen afbreken en op een andere plaats als een puzzel weer opbouwen, zoals elders gebeurde? Pas na maandenlang hoofdbreken kwam de 'goddelijke ingeving' toen Iordachescu een ober met een blad vol glazen tussen tafels zag laveren zonder een druppel te morsen. "Ik zag dat het dienblad het geheim was van de niet-vallende glazen."

De verplaatsing was vaak in een paar dagen gedaan, de voorbereiding kostte maanden. Logistiek plannen, rails aanleggen, hellingshoeken en rotaties berekenen. Dan werd de grond onder het gebouw weggegraven en dragers van versterkt beton als een 'dienblad' onder de fundamenten geschoven. Met hydraulische hefbomen en reusachtige lieren werd de zaak op de rails gezet en met een snelheid van enkele meters per uur naar de nieuwe locatie verplaatst.

Zo werden 29 historische gebouwen gered, waaronder dertien kerken, een ziekenhuis en een bank. De voorspelling dat ze zouden omvallen of instorten bleef loos. Sterker nog, appartementen gingen in bewoonde staat op transport. "Een keer dachten de bewoners dat de verhuizing om negen uur 's morgens zou beginnen. Maar we begonnen om zes uur, dus toen ze hun woning wilden verlaten, waren ze al een aantal meters opgeschoven", zei Iordachescu in 2016 tegen The Guardian. Zelf is hij staande op een balkon van een rijdend gebouw fotografisch vastgelegd.

De projecten werden in Roemenië vergeleken met een landing op de maan. Het indrukwekkendste hoogstandje was de 'tandem', de verplaatsing van de zestiende-eeuwse kerk Mihai Voda met zijn vrijstaande toren. Uit angst voor sabotage bleef Iordachescu tijdens de transporten 24 uur per dag op locatie.

Westerse kritiek

Iordachescu heeft altijd vermoed dat Ceausescu, die voor de projecten betaalde, hem zijn gang liet gaan om nog meer westerse kritiek te voorkomen. Waar hij de gebouwen neerzette maakte niet uit, als ze maar uit het zicht stonden. Nadat een 9000 ton wegend klooster achter een groot appartements-gebouw was weggemoffeld, was dat voor Ceausescu's vrouw Elena onvoldoende: het deel dat vanaf de straat nog zichtbaar was, moest er worden afgekapt.

Lang niet alles kon worden gered, liefst 22 kerken werden weggevaagd zonder dat de Roemeens-Orthodoxe Kerk protesteerde. Niet de verjaardag van de kerkenredder stond op de kerkelijke kalender, maar die van Ceausescu. Die discrepantie werd pas in 2016 opgeheven met de toekenning aan Iordachescu van het Patriarchale Kruis, de hoogste kerkelijke onderscheiding voor leken.

Eugeniu Iordachescu werd geboren op 8 november 1929 in het Roemeense Braila en overleed op 4 januari 2019 in Boekarest.

Trouw beschrijft het leven van onlangs overleden heel gewone of bekende mensen. Lees meer verhalen op trouw.nl/naschrift.

Heeft u zelf een tip voor Naschrift? Mail ons via naschrift@trouw.nl