Estland maakt e-burgerschap voor buitenlanders mogelijk

Estland opent eind dit jaar de digitale grenzen en biedt burgers van over de hele wereld een digitale Estse identiteit aan. Wie niet in het land woonachtig is, kan zo makkelijker een rekening openen of een bedrijfje starten. Om je aan te melden moet je één keer het land in om vingerafdrukken achter te laten bij een grenscontrolepost. Maar Estland probeert haar ambassades zo in te richten dat dit straks ook niet meer nodig is.

Wie digitaal burgerschap aanvraagt krijgt geen traditionele staatsburgerrechten. Zo is stemmen tijdens verkiezingen of een paspoort aanvragen niet mogelijk met het ID. Op de website van 'e-estonia' wordt gemeld dat het burgerschap bedoelt is voor mensen die al een band hebben met het land. Voor Estland is het burgerschap gunstig omdat het bedrijven stimuleert zich er te vestigen. Het is niet de eerste innovatieve digitale stap die het land zet. Hoe kan het dat Estland zo voorloopt?

Te weinig inwoners
De innovatiesprong start in 1991 als Estland onafhankelijk wordt van de Sovjet-Unie. Het kleine landje moet zichzelf opnieuw uitvinden, ook administratief. Het probleem is dat er in het land met iets meer dan 1 miljoen inwoners niet genoeg mensen zijn om alle overheidsadministratie op zich te nemen. Dus kijken de nieuwe jonge leiders van het land verder en zoeken zij manieren om het systeem te automatiseren.

De overheid investeert veel geld in nieuwe technologie en al snel volgen de grote bedrijven in de bancaire wereld en telecommunicatie, waardoor het land een voorsprong creëert tegenover andere landen. Computerles wordt vanaf 1996 standaard gegeven op alle basisscholen. Sinds 2000 is het mogelijk om elektronisch belastingaangifte te doen en in 2002 introduceert het land de elektronische ID-kaart.

Deze ID-kaart is een stuk innovatiever dan de Nederlande variant die later geïntroduceerd werd. De kaart bevat een chip en wordt geleverd met een scanner die je aan je eigen computer kan koppelen. De ID-kaart is niet enkel een persoonsbewijs. De kaart is ook een verzekeringspas, OV-kaart, identifier om bankzaken mee te doen, digitale handtekening en een stembiljet voor tijdens verkiezingen.

Transparantie
Het grootste verschil met het Nederlandse DigID zit echter in de transparantie. Estse burgers in het bezit van een elektronisch ID kunnen op een website inloggen en de data die over hen wordt opgeslagen zelf inzien. Van het elektronisch patiëntendossier tot gemeentelijke administratie. Ook kunnen zij zien waarom juist die gegevens worden bewaard en wie de data heeft bekeken. Natuurlijk bestaat de mogelijkheid dat een ambtenaar de gegevens kan bekijken zonder dat dit 'voetstappen' achterlaat voor de burger. Maar de Estlandse overheid beweert dat dit niet het geval is.

Kritiek
In 2005 werden in Estland voor het eerst verkiezingen gehouden waarbij via internet gestemd kon worden. Dit leidde tot veel kritiek. De code van de software die voor het stemmen gebruikt werd, was niet openbaar gemaakt. Volgens deskundigen leidde dit er toe dat het verkiezingsprogramma niet door derden gecheckt kon worden op fouten. Volledig veilig stemmen op internet kan op dit moment nog niet.

Dat beaamt ook Hans de Zwart van digitale burgerrechtenstichting Bits of Freedom. Hij vindt het interessant dat er nu met elektronisch burgerschap voor buitenlanders geëxperimenteerd wordt, maar plaatst ook kanttekeningen. "Ik vraag me af waarom het digitale burgerschap dan weer aan een land vast moet hangen. Mooier zou het zijn als je een digitale wereldburger bent", zegt de Zwart. "Natuurlijk is dit ook gewoon bedoelt als PR-stunt voor het land. Zou logischer zijn als je met een digitaal Nederlands burgerschap gewoon zaken kan doen in Estland? What's next? Dat je voor elke staat waar je zaken wilt doen een burgerschap moet aanmaken?".

Het speciale burgerschap wordt eind 2014 beschikbaar gemaakt. Wie zich nu al wil aanmelden kan dat hier doen.