Erdogan zoekt een Europees podium en vindt het in Bosnië

Natuurlijk is Recep Tayyib Erdogan welkom in Bosnië. En over drie maanden mag de Turkse president weer komen, hopelijk neemt hij dan veel toeristen mee. Twee vrouwen van in de vijftig schieten in de lach om hun eigen grapje, op een terrasje voor de Olympische sporthal Zetra waar Erdogan zondag te gast is. Maar het is uit met de pret zodra ze merken dat ze met een journalist te maken hebben. De gezichten verstarren. Ze willen niet meer praten. Ze hebben in de media al genoeg over zich heen gekregen, vinden ze.

In hun land woedt een fel debat sinds eind vorige maand bekend werd dat Erdogan zondag naar Sarajevo afreist. Officieel komt hij op vervroegd werkbezoek, en woont hij verder een bijeenkomst bij van de Unie van Europese Turkse Democraten (UETD), een organisatie die bekend staat als een lobbyclub van Erdogans AK-partij. Maar Turkse media meldden direct dat het om een rally gaat in aanloop naar de vervroegde verkiezingen van 24 juni. Nederland, Duitsland en Oostenrijk verboden hem eerder dergelijke bijeenkomsten te houden, gericht op stemgerechtigden van Turkse afkomst. In Sarajevo krijgt Erdogan alsnog zijn Europese podium.

Ervaringen delen

Salko Zildzic (36) ziet het probleem niet. “Wat is erop tegen om de leider van een bevriend land de mogelijkheid te geven zijn ideeën te vertellen?” Zildzic is voorzitter van de jongerenafdeling van de SDA, de grootste partij van de Bosnische moslims die vierkant achter Erdogan staat. “Ik ben afgelopen vijf jaar drie keer in Turkije geweest. Elke keer is het weer moderner, zijn er weer nieuwe wegen geopend. Tegelijkertijd heeft Erdogan te maken met een poging tot staatsgreep en terrorisme. Ik vind dit een mooie kans om te horen hoe hij dat allemaal doet. Zijn ervaringen kunnen nuttig zijn voor Bosnië-Herzegovina.”

Zildzic’ jongerenorganisatie helpt de UETD bij de voorbereiding van Erdogans optreden. Hij verwacht dat zo’n 10.000 Turken uit Europa en 2000 moslims uit Bosnië naar de sporthal komen. Hoeveel bussen er daadwerkelijk onderweg zijn is onduidelijk; de UETD praat niet met de pers. “Ik ken de kritiek op Erdogans beleid. Je hoeft het niet met hem eens te zijn, maar zou het niet heel ondemocratisch zijn om hem te verbieden hier te spreken? Ook mevrouw Merkel is hier welkom, als ze wil. Net als iedere andere wereldleider die zijn ervaring in het verbeteren van zijn land wil delen.”

Veel inwoners van de Bosnische hoofdstad - sinds het einde van de oorlog in 1995 voor het overgrote deel bewoond door moslims - zijn het met hem eens, maar willen daar deze middag niet openlijk over praten. Tegenstanders blijken daartoe makkelijker te verleiden. “Ik ben helemaal niet blij met Erdogans komst. Die wakkert de onderlinge verdeeldheid hier weer aan, terwijl we juist samen dezelfde kant op moeten”, zegt student geneeskunde Aida Secic (26).

Niet warmlopen

Ze slaat met haar vriend en studiegenoot Kemal Jahic (30) een tennisbal tegen een muur voor de sporthal. Secic doelt op het feit dat Serviërs en Kroaten in Bosnië sowieso niet warmlopen voor Erdogan, en dat de moslims nu in twee kampen verdeeld worden. “Ik snap niet dat ik me als moslim automatisch met Turkije moet vereenzelvigen. Ik voel niets bij Turkije. Ik hou veel meer van bijvoorbeeld Kroatië, dat zijn onze buren.”

De zogenaamd sterke band noemt ze kunstmatig. Turkije investeert meer in Servië dan in Bosnië, omdat daar de economie groter is. “En daarnaast is Erdogan een autocraat, niet echt een rolmodel.” Haar vriend veegt het zweet van zijn voorhoofd. “We maken deel uit van Europa, er is geen alternatief”, zegt hij. “En dan helpt het niet om Erdogan hier te ontvangen als drie andere Europese landen hem hebben geweigerd. In principe is er niets op tegen als een president hier op bezoek komt, maar hij komt om de verkeerde reden.”

Erdogan is er zondag niet omdat hij zo van Bosnië houdt, zegt universitair docent internationale relaties Adnan Huskic. De Turkse president gebruikt het land als instrument om zijn politieke punt te maken, en om zijn tong uit te steken naar de EU.

Jarenlang

Het is tekenend dat geen enkele Bosnische politicus na de aankondiging van zijn komst desgevraagd zei op de hoogte te zijn. “Maar we moeten niet doen of dit allemaal nieuw is. Servië en Kroatië doen al jarenlang hetzelfde: hun leiders komen zonder afstemming Bosnië binnen. Je weet nooit helemaal in welke hoedanigheid ze hier zijn. Als president? Als partijleider? Als privépersoon? Het maakt niet uit, want ze kunnen volledig hun gang gaan.”

Huskic hoopt dat Bosnische toppolitici Erdogan uit zijn hoofd kunnen praten om de landen waar hij is geweigerd verbaal aan te vallen. Vorig jaar beschuldigde hij Nederland van nazi-praktijken, toen de minister van buitenlandse zaken werd verboden campagne te voeren voor een referendum dat Erdogan meer macht zou geven. “Maar ik vermoed dat hij toch een harde toespraak gaat geven. Voor Bosnië maakt dat niet zoveel uit. Ook nu al is duidelijk dat dit land geen autonome staat is."

Lees ook: Hoe de breuk met Turkije niet werd gelijmd

Achter de schermen probeerden diplomaten de betrekkingen tussen Den Haag en Ankara te herstellen. Dat lukte bijna.