Elke CDA’er in de zaal voelt de historische dreun
Tegen elf uur stapt Jan Peter Balkenende het podium op voor opnieuw een gedenkwaardig moment op deze sombere avond voor het CDA.
Wat iedereen in de partij had verwacht, maar niemand wilde uitspreken, doet Balkenende zelf. Zonder veel franje, in een gelaten korte toespraak, maakte de man die sinds 2001 CDA-leider was, duidelijk dat het over is. De „zeer, zeer teleurstellende uitslag noopt tot het nemen van politieke verantwoordelijkheid”, zegt hij. Hierna weet iedereen wat volgt. Balkenende vertelt dat hij ’per direct’ zijn leiderschap neerlegt en evenmin beschikbaar is voor de Tweede Kamer. Wel maakt hij zijn werk als demissionair premier af de komende maanden tijdens de kabinetsformatie.
De CDA-leider die door had willen gaan als de volgende premier neemt afscheid met een lang applaus.
Dat is enkele uren na de klap van de uitslag: 21 Kamerzetels, meer niet. Twintig zetels verlies. Al direct bij die eerste prognose begrepen de CDA’ers in het Haagse Danstheater dat ze een historische avond tegemoet gingen. Later op de avond overzag oude rot Piet Bukman, de eerste voorzitter van de fusiepartij CDA, somber maar nuchter analyserend het slagveld „We hebben eerder een deuk van deze omvang meegemaakt. Toen is het CDA er ook weer bovenop gekomen. Maar dit is natuurlijk een geweldige opdonder voor ons”.
Geen enkele CDA-politicus deed gisteravond nog een poging de schijn op te houden. Kamerlid Henk-Jan Ormel, nummer 12 op de lijst: „Dit is zwaar waardeloos”. Ank Bijleveld, nummer 2, heft de armen een beetje hulpeloos, ze weet het ook even niet. „Ja dit is erger dan verwacht natuurlijk.”
Het CDA liep inderdaad eerder een deuk op. Maar nog nooit zo'n zware. Objectief is dit werkelijk een historische nederlaag. Nog zwaarder dan die eerdere nederlaag die al historisch werd genoemd.
In 1994 kreeg toenmalig lijsttrekker Elco Brinkman, die op een moeizame manier het leiderschap had overgenomen van succespremier Ruud Lubbers, al eens een enorme klap te verduren. De twintig zetels die het CDA toen kwijtraakte, was het grootste verlies in de Nederlandse parlementaire geschiedenis tot dan toe. Brinkmans partij hield toen echter nog altijd 34 Kamerzetels over.
Zo bezien is dit verlies van twintig zetels zwaarder. Dit keer zijn de christen-democraten dieper in de gevarenzone gekomen dan die waarin de ooit zo machtige Katholieke Volkspartij (KVP) terechtkwam. De KVP zakte in 1972 terug tot slechts 27 Kamerzetels. Aanleiding genoeg voor de katholieken om te besluiten tot samenwerking in het Christen-Democratisch Appel, met de Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Christelijk-Historische Unie (CHU). Aanvankelijk als federatie fuseerden in 1980 de drie christelijke partijen in hun CDA, dat later onder Lubbers wist te pieken op 54 zetels.
Wat moet de partij nu op dit historische dieptepunt? Algemeen wordt in de leiding van de partij vastgesteld dat het weer tijd is voor een grondige zelfanalyse. Zoals na het debacle van 1994 toen onderzoekster Til Gardeniers vaststelde dat de top van de partij verdwaald was geraakt in de macht en was losgezongen van de achterban.
Lees hier een van de laatste interviews die Balkenende gaf als partijleider van het CDA.
