Eens mijnbouwer, altijd mijnbouwer

Het is voor het eerst dat de Spaanse María Dueñas, bekend om haar sterke vrouwelijke personages, een man in het middelpunt zet. In haar derde roman, die speelt in de tweede helft van de negentiende eeuw, is het toneel aan Mauro Larrea, mijnbouwer. Tenminste, lang lijkt hij alleen aan het roer te staan.

Deze Larrea heeft zich van arbeider in de zilvermijnen van het Mexicaanse Guanajuato opgewerkt tot schatrijk mijneigenaar. Zijn succesvolle bestaan neemt een wending wanneer in 1861 in de naburige Verenigde Staten de Burgeroorlog uitbreekt en de daar bestelde én betaalde machines niet meer geleverd kunnen worden. Op de rand van het bankroet besluit hij om alles op het spel te zetten, hij verpandt zijn indrukwekkende herenhuis in Mexico City en vertrekt naar Havana. "Hij wist dat hij opnieuw moest beginnen. En daarvoor heeft hij klinkende munt nodig, en de rust om na te denken." Maar van rust komt niet veel terecht. Terwijl de tijdbom van de schuldaflossing bijna hoorbaar tikt, raakt Larrea ingesponnen in een netwerk van mensen, sommige met goede en andere met kwade bedoelingen. Om er wijs uit te worden is hij aangewezen op zijn intuïtie en mensenkennis.

Bij het in beeld brengen van al die vrienden en vijanden tekent Dueñas prachtige portretten. En telkens wanneer Larrea een nieuwe richting in moet slaan, weet ze een verrassende wending aan het verhaal te geven. Haar bondige en dikwijls ironische weergave van de sociale en politieke verhoudingen en de normen en waarden van die tijd hebben zelfs iets sprankelends. Zo maakt Larrea bij binnenkomst in het plaatselijk theater 'beleefdheidspraatjes met politici en aspirant-politici' en schudt hij "iedereen met een belangrijke achternaam, geld, potentieel of een lange familiegeschiedenis energiek de hand". Via de dialogen en details als eet- en kledinggewoonten weet Dueñas situaties aanschouwelijk te maken. Gewichtige momenten worden afgewisseld met lichtvoetige passages, zoals deze, waarin een onopvallende vrouw in al haar onopvallendheid wordt neergezet: "En toen de deur helemaal open was, stapte er een vrouw binnen van onbestemde leeftijd. Niet oud, niet jong, niet mooi, niet lelijk. Ook niet in omgekeerde volgorde."

En dan, halverwege, maakt Sol Claydon haar opwachting. Zij is de troefaas waarmee Dueñas ook in haar derde roman de stereotiepe sekserollen op een geloofwaardige manier omkeert. Als 'een vrouw die hem altijd drie stappen vóór was' is zij ervoor verantwoordelijk dat hij een keuze maakt die ingaat tegen alle redelijkheid. Zij staat al zeven jaar aan het hoofd van het Andalusische familiebedrijf, zij koopt, verkoopt en onderhandelt. In een door mannen gedomineerde wereld heeft zij geleerd 'zich te bewegen met de behendigheid van een trapezekunstenaar'.

Schijnbaar terloops laat Dueñas zien hoe iemand zich binnen het familie- en vriendenverband of in de zakenwereld weet te ontwikkelen. Ze brengt niet alleen een historisch tijdperk tot leven, maar laat ook zien hoe de ene gebeurtenis de andere voortstuwt, hoe de ene generatie inwerkt op de andere en hoe iemands verleden zijn toekomst bepaalt.

Zo wordt er naar Larrea voortdurend verwezen als 'de mijnbouwer', ook wanneer hij al tientallen jaren lang niet meer in die hoedanigheid werkzaam is. Hij blijft, met andere woorden, in zijn gedrag en mentaliteit wat hij aanvankelijk was: "En toen legde de mijnbouwer zonder dat hij zelf begreep waarom, zijn grote, toegetakelde hand over de handschoen van Sol Claydon, van Soledad Montalvo, van de vrouw die ze nu was en van het meisje dat ze vroeger was geweest."

U begrijpt, erg diepzinnig wordt het allemaal niet, maar 'Het geluk van een wijngaard' is het ideale vakantieboek, wat je noemt een good read. Alles valt er uiteindelijk precies op z'n plaats, net als in het hoofd van Larrea. "Alle stukjes hadden nu een duidelijke vorm en een vaste plaats in dit complexe spel van leugens en waarheden, hartstochten, nederlagen, intriges en ongelukkige liefde, waaraan noch de jaren noch de wereldzeeën een einde hadden kunnen maken."

María Dueñas: Het geluk van een wijngaard Vert. Nadia Ramer. Wereldbibliotheek; 509 blz. euro 24,99

undefined

Vrouw in Spanje

María Dueñas (1964), auteur van drie bestsellende historische romans en voormalig hoogleraar Engelse literatuur, staat bekend om haar complexe verhalen met veel verwikkelingen en om haar strijdbare vrouwelijke personages.

'Het geluid van het nacht', waarmee ze in 2009 debuteerde, gaat over een naaister die zich dankzij bijzondere creatieve talenten ontpopt tot vooraanstaand modeontwerpster én undercoveragente die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de Geallieerden werkt. In haar tweede roman, 'De wereld vergeten' (2012) schrijft Dueñas over een door haar man verlaten taalkunde docente die een nieuw bestaan opbouwt in Californië. Ook in 'Het geluk van een wijngaard', haar derde roman, stuit de held (man, deze keer) op een tegenspeelster die beter dan hij weet hoe je wijn verkoopt.

Maar hoe staat het met de positie van de werkende vrouw in Dueñas' geboorteland? Die is door de economische crisis, die Spanje zwaar getroffen heeft, onder druk komen staan. 22 procent van de vrouwelijke beroepsbevolking heeft geen betaald werk. In 2010 werd het ministerie van emancipatie afgeschaft en ging het budget voor de bevordering van seksegelijkheid met bijna een kwart omlaag. Op de Global Gender Gap Index zakte Spanje van plaats 12 naar plaats 26.

Maar de Spaanse vrouwen organiseren zich. Manuela Carmena en Ada Colau, allebei afkomstig uit de anti-kapitalistische 15 Mei-beweging, zijn gekozen tot de eerste vrouwelijke burgemeesters van respectievelijk Madrid en Barcelona. Beiden propageren een nieuwe manier van politiek bedrijven, gericht op meer samenwerking met lokale organisaties, gewone burgers en activisten. Carmena's motto luidt 'Regeren is luisteren'.

undefined