'Een schrijver op tv verliest een deel van zijn gezag'

Toen schrijver A.F.Th van der Heijden vorige maand zijn stilzwijgen doorbrak, vertelde hij onder andere dat hij van de jonge schrijvers de romans van de broers Heerma van Voss zo graag leest.

Hij is niet de enige die het talent van Daan (van 1986) en Thomas (van 1990) in de smiezen heeft. De recensies zijn overwegend complimenteus: 'Let op, beste lezer. Hier broedt iets moois', lees je er meestal in terug. Thomas werd in HP/De Tijd al 'wonderkind' genoemd, Daans debuut werd genomineerd voor de Anton Wachterprijs en hij kreeg de journalistieke prijs De Tegel voor zijn interviews. Bovendien gebeurt het niet al te vaak dat schrijvers al zo jong zo goed zijn. Thomas debuteerde op zijn negentiende, Daan was begin twintig. Inmiddels zijn respectievelijk hun tweede en derde roman verschenen. Daan schreef 'De Vergeting', zijn jongere broer kwam met 'Stern'. Verre van bloedverwante boeken, al duikt wel dezelfde huisarts op.

In de sport zouden ze zich afvragen: pieken we niet te vroeg?
Thomas: "Ik denk dat nooit. Het is niet zo dat we in een hype terechtkomen. We bouwen het langzaam op."

Daan: "Bij Thomas denk ik dat ook nooit, maar zelf ben ik er wel eens bang voor dat ik mezelf te snel opbrand."

Thomas: "Dat denk ik van jou ook wel eens."

Daan: "Ik kan vrij megalomaan en monomaan zijn, op zijn tijd."

Zijn jullie bezig met goed willen worden? De beste willen zijn?

Thomas: "Niet voor de buitenwereld, wel voor mezelf. Als ik aan een boek schrijf moet ik wel de overtuiging hebben dat het beter is dan mijn vorige boek. Ja, daar kan ik wel bewust mee bezig zijn."

Daan: "Ik wil altijd dingen maken waarvan ik denk dat ik ze niet kan. Dat heb ik nodig. Ik wil de beste zijn die ik kan zijn. En dat ben ik nog niet. Goddank."

Thomas: "Noem jij jezelf al schrijver? Ik merk dat ik, als ze me vragen wat ik doe, toch meestal antwoord: ik studeer. Om voorspelbare tegenvragen te vermijden. Om mezelf niet groter te maken dan ik ben."

Daan: "Langzamerhand zeg ik wel dat ik schrijver ben. Je kunt niet aan de gang blijven."

Is er nog enige strijd tussen jullie?
Thomas: "Er is rationeel gezien nu eenmaal concurrentie in de literaire wereld, dat merk je bij bijna alle bijeenkomsten en voorleesavonden. Maar Daan en ik zijn daar niet veel mee bezig, we gaan geen verkoopcijfers of recensies vergelijken. Er is nauwelijks concurrentie tussen ons."

Daan: "Ik voel alleen concurrentie met mezelf, ik voel heel veel concurrentie met mezelf. Niet met andere mensen. Ook niet met Thomas."

Lezen jullie elkaars werk?
Daan: "Pas in het drukproefstadium laten we onze romans aan elkaar lezen. Dan verkeert het manuscript niet meer in de hoogste graad van creatieve kwetsbaarheid."

En hoe zit het met de broederlijke steun?
Thomas: "Steun is er wel. Ik weet van Daan dat hij honderd procent betrouwbaar is. Dat geeft mij een veilig gevoel binnen een wereld waar toch wel veel jaloezie is."

We komen te spreken over de rol van media en wat voor gevolgen dat heeft voor schrijvers en voor de literatuur. Dat het allemaal wel 'waar gebeurd' moet zijn. En pijnlijk en persoonlijk. Anders vragen 'Pauw & Witteman' je niet. Hoewel jong en dus opgegroeid in een snelle mediacratie, storen de broers Heerma van Voss zich aan zo'n mentaliteit, waarbij toegankelijkheid het wint van inhoudelijkheid.

Ze verbazen zich over de manier waarop ze soms benaderd worden. Door redacteuren van tijdschriften, kranten, radio-en televisieprogramma's die ze vragen voorleggen, zonder dat die betrekking hebben op hun literaire werk. Of ze even op willekeurig welk onderwerp willen reageren asjeblieft. Liefst met lollige one-liners. Nou, nee dus.

Daan: "Ik weet wat ze willen horen, maar ik werk er niet aan mee. Je kunt zo gemakkelijk afbreuk doen aan je schrijverschap."

Thomas: "Je moet goed opletten waar je ja of nee tegen zegt. Als je blind met zulke verzoeken meegaat, word je voor je het weet min of meer op dagelijkse basis gedwongen om dingen te verdedigen waar je niet achter staat of te praten over onderwerpen waar je eigenlijk niets van weet."

Daan: "Iedere keer als een schrijver op televisie komt, verliest hij een deel van zijn gezag."

Jullie schelen vier jaar. Merk je dat?
Daan: "Broers van elkaar zijn is een elementair, dierlijk gevoel. Natuurlijk heb ik altijd in mijn achterhoofd dat Thomas mijn kleine broertje is."

Thomas: "Ik denk toch wel dat jij een andere rol hebt als oudere broer."

Daan: "Wanneer merk je dat dan?"

Thomas: "Nou, als ik problemen heb wil jij instinctief meteen helpen."

En literair? Zien jullie dat leeftijdsverschil en het feit dat jullie broers zijn in jullie werk terug?

Daan: "Tussen mijn debuutroman en Thomas zijn laatste roman zijn wel overeenkomsten."

Thomas: "Ik denk eerder dat ons verschil in karakter het literaire verschil maakt."

Afgaande op hun jongste romans is Daan dan meer het ongeleide projectiel, de wilde geest. En Thomas meer de beheerste stilist, bij hem lijkt het iets rustiger in het hoofd. Het blijft een observatie op basis van één ontmoeting in een Amsterdamse traiteur, maar 'De Vergeting' moet haast wel van Daan zijn, denk je als je ze spreekt. Thomas zou dat zo niet doen, dat persoonlijke, dat experimentele. De roman ontstond nadat Daan korte tijd zijn geheugen kwijt was. Zomaar, toen hij wakker werd. Vanuit het niets. De onwerkelijke gebeurtenis bleef hem bezighouden, waarop zijn vorige uitgever hem adviseerde er een boek over te schrijven.

Daan: "Eerst was ik aarzelend. Moet ik dat wel doen, dacht ik. Straks vatten ze het boek op als een ego-document. Maar gaandeweg, stukje bij beetje, kaapte mijn verbeelding het idee. En zo werd het een roman."

Thomas: "Dat ging heel snel toen."

Daan: "Het gaat bij mij altijd snel, hoewel dat hier ook onvermijdelijk was. Noodzaak wordt vaak gebruikt in literaire zin, maar dit was échte noodzaak. Als ik niet snel was geweest was ik te veel vergeten."

De kritiek dat 'De Vergeting' een ego-document zou zijn kwam er natuurlijk toch (zo gaat dat als een auteur over zichzelf schrijft) maar Daan betreurt die interpretatie wel: "De literatuur is al egocentrisch genoeg. Dit boek is daar juist een reactie op. Ik zie bij veel mensen een soort behoefte om te leven als in een film. Ik zie mijn roman als een reactie op die egomanie, op het hyperindividualisme. 'De vergeting' is onder meer een poging om te beschrijven wat er gebeurt. Via mezelf. Eenmalig, trouwens. Hierna mag het weer over anderen gaan."

Thomas' roman 'Stern' is genoemd naar de hoofdpersoon, een trouwe leraar aan een basisschool die plots met prepensioen wordt gestuurd. Weg is zijn veilige dagelijkse structuur. Bovendien krijgt hij maar geen hoogte van zijn geadopteerde zoon Bram, een volstrekt kleurloze Koreaanse jongen, die veel weg heeft van John, een jeugdvriend toen Stern in Londen woonde.

Je kunt Stern lezen als een aanklacht tegen adoptie.
Thomas: "Het is voor mij vooral een verhaal over het menselijke verlangen naar wortels, iets wat ieder geadopteerd kind volgens mij kent. Zelfs de meest tevreden of springerige wil vroeg of laat terug naar waar hij vandaan komt. Dat moet moeilijk zijn voor adoptieouders. Maar voor ik verval in maatschappelijke bespiegelingen; het is mijn eerste bedoeling geweest om een goed verhaal te schrijven en niet om de lezers een boodschap mee te geven."

Daan: "Eigenlijk is mijn roman meer maatschappelijk betrokken dan jouw boek."

Thomas: "Waarom?"

Daan: "Omdat het óók gaat over iemand die zich verzet tegen de literatuur, tegen de wetten van zijn tijd. Mensen worden ook voortdurend gevoed in hun narcisme."

Thomas: "Zie hier, het meest inhoudelijk-literaire gesprek dat we in jaren hebben gevoerd."

De Vergeting. Daan Heerma van Voss. Uitgeverij De Bezige Bij, Amsterdam. 288 bladzijden. Prijs: € 18,90

Stern. Thomas Heerma van Voss. Uitgeverij Thomas Rap, Amsterdam. 225 bladzijden. Prijs: € 16,90

undefined