Een piraat berechten lukt bijna niet
amsterdam - ’Iemand die een Nederlands vaartuig opzettelijk in de macht van zeerovers brengt, wordt gestraft’, staat in de Nederlandse piratenwet. Maar voor het berechten van piraten is deze wet nog nooit gebruikt. Het straffen van piraten blijkt in praktijk haast onmogelijk, en niet alleen in Nederland. Duitsland gaat desondanks een poging wagen en wil tien Somalische piraten vervolgen die dinsdag in Nederland aankwamen.
In Nederland zitten vijf andere Somalische mannen al anderhalf jaar in voorarrest. Ze worden verdacht van de kaping van het Nederlandse vrachtschip Samanyulo in januari 2009. De inhoudelijke behandeling van het proces begint op 25 mei.
Volgens Reinier Feiner, raadsman van een van de verdachten, heeft het proces vertraging opgelopen omdat getuigen elkaar tegenspreken. „Het Deense marinepersoneel, dat de verdachten heeft opgepakt, verklaarde geen wapens te hebben gezien. Volgens de Turkse bemanningsleden waren die er wel. De Somaliërs zelf zeggen geen wapens te hebben gehad en bovendien het vrachtschip te hebben benaderd voor hulp bij een kapotte motor. Om te bepalen inderdaad om piraten gaat, moet er eigenlijk iemand naar Somalië om de persoonlijke omstandigheden van de verdachten te onderzoeken en met de familie te praten. Maar dat is lastig. ”
Feiner vraagt zich af of Nederland deze vervolging wel op zich had moeten nemen. Volgens hem ontbreekt in dit soort zaken veel feitelijke informatie. „Berechten is heel moeilijk, terwijl de levens van de verdachten sowieso zijn kapotgemaakt, omdat hun familieleden in Somalië mogelijk al die tijd geen inkomen hebben gehad omdat de kostwinner afwezig was.”
Mede vanwege de tijd en het geld dat een proces kost zijn landen huiverig om piraten te vervolgen. Vaak worden ze ontwapend en daarna weer vrijgelaten, zoals het Nederlandse marinefregat Hr. Ms. Tromp begin april nog deed met twaalf verdachten. Pas als de piraten op een schip zijn geweest en er dus voldoende bewijs voor een daadwerkelijk kaping is, wordt gekeken welk land bereid is om te berechten.
Volgens advocaat internationaal strafrecht Geert-Jan Knoops heerst er een ’politieke onwil’ om piraten te vervolgen. Knoops: „Er is nog steeds geen internationaal anti-piraterij tribunaal, waardoor Nederland alleen piraten overneemt als er Nederlands belang bij is.” Dat belang is echter moeilijk vast te stellen, omdat de bemanning soms van een andere nationaliteit is dan de vlag waaronder het schip vaart, en het schip of de rederij weer uit een ander land afkomstig is.
Landen zijn ook bang dat de piraten na een eventuele celstraf asiel aanvragen. „Somaliërs kunnen niet zo maar terug als gevreesd wordt dat ze bij terugkomst aan een onmenselijke behandeling bloot zullen staan”, zegt Knoops. „Ze kunnen dan op grond van het Vluchtelingenverdrag asiel proberen aan te vragen.” Feiner acht de kans dat veroordeelde piraten in Nederland asiel krijgen echter klein, omdat ze de wet hebben overtreden.
De tien Somaliërs die naar Duitsland gaan werden op Tweede Paasdag op heterdaad bij een kaping betrapt en overmeesterd door militairen van het Nederlandse marinefregat Hr. Ms. Tromp. Raadsman Reinier Feiner noemt die actie ’één groot machtsvertoon’. Volgens advocaat Knoops moet de Europese Unie haar tanden laten zien bij de kostbare missie, waarbij tot twaalf marineschepen met verkenningsvliegtuigen van verschillende EU-lidstaten in de wateren bij Somalië patrouilleren. De Nederlandse bijdrage aan de EU-missie tegen piraterij is de grootste na de operatie in Uruzgan.
Reinier Feiner vindt dat de wortels van piraterij onvoldoende worden aangepakt. „Het is de vraag of het vervolgen van piraten zin heeft. Om te voorkomen dat overvallers de zee op gaan moet er eerst voor worden gezorgd dat Somalië stabiel wordt.”
